Dossier DNA

Nieuws

DNA-bank

Klonen

Humane Genoom

Chromosomen

'Oppassen met DNA-gegevens'

Een nieuwe onderzoeksschool neemt opsporingsmiddelen als DNA-techniek onder de loep. 'Hoe gevaarlijk kan een veiligheidsmiddel zijn?'

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN

ROTTERDAM, 18 OKT. Hij heeft niet de illusie dat zaken als grootschalige DNA-databanken en verregaand cameratoezicht nog zijn tegen te houden. Dit onder het motto: "Alles wat technisch haalbaar is, komt er." Wel hoopt Dick Hessing, hoogleraar in de sociaal-wetenschappelijke bestudering van het recht aan de Erasmus Universiteit, die ontwikkeling waar nodig te kunnen bijsturen. Hessing leidt de nieuwe onderzoeksschool voor Maatschappelijke Veiligheid die onlangs is erkend door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en die zich morgen presenteert met een symposium in Den Haag. De Rotterdamse Erasmus Universiteit, de Amsterdamse Vrije Universiteit en de Universiteit Leiden werken daarin samen met het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving en TNO. De onderzoekers zullen zich vooral richten op de effectiviteit en de gevolgen van nieuwe middelen die ter vergroting van de veiligheid kunnen worden ingezet.

Uw onderzoeksprogramma bestrijkt alle onderwerpen over veiligheid die de laatste jaren in de belangstelling staan. DNA, cameratoezicht, het monitoren van delinquenten. U heeft een groeimarkt ontdekt.

"Zeker. En er was nog geen serieuze, samenhangende manier om deze zaken te bestuderen."

En nu het ministerie van Justitie veel van die terreinen nog moet laten onderzoeken, zijn er veel subsidies te verdelen.

"Klopt. Al hebben we goede contacten met het WODC (het wetenschappelijk onderzoekscentrum van het ministerie van Justitie, red.), we worden ook hun concurrent."

Hoe onafhankelijk bent u dan nog van het beleid dat u onderzoekt?

"Dit is een klein land, en op ons terrein kennen we elkaar toch al allemaal. Onze relatie met het ministerie van Justitie is ook goed, we zijn gevraagd daar meer lijn te brengen in allerlei projecten die er zijn om over veiligheid te rapporteren. Maar we hebben laatst ook een opdracht van zeven ton van het ministerie geweigerd, omdat we dat te weinig vonden voor een degelijk onderzoek naar de strafrechtelijke opvang van verslaafden. Wij blijven self-supporting, onafhankelijk van onderzoeksopdrachten."

Privacy en effectiviteit zijn de trefwoorden in uw onderzoeksprogramma.

"Ja, wat dat betreft zijn wij erg goed in kosten-batenanalyses: zijn al die nieuwe middelen wel zo doelmatig in verhouding tot wat het aan geld, maar vooral aan privacy en veiligheid kan kósten? Ofwel: hoe gevaarlijk kan een veiligheidsmiddel zijn? Neem DNA. In theorie kunnen we het DNA-profiel van alle pasgeboren baby's opslaan. Met de biologische sporen van een misdrijf kun je dan direct de dader vinden. Maar je hoeft maar aan de Tweede Wereldoorlog te denken om te weten dat je met bevolkingsbestanden verschrikkelijke dingen kunt doen. Zaken als DNA-databanken vereisen dus een wel heel groot en permanent vertrouwen in de overheid."

DNA wordt de laatste tijd gepresenteerd als een wondermiddel voor het opsporingsapparaat.

"De verwachtingen bij het ministerie van Justitie zijn inderdaad een beetje overspannen. Terwijl de eerste criminelen al zijn gesignaleerd die heel calculerend voorkomen dat ze DNA-sporen achterlaten. Het is bovendien de vraag of we al voldoende weten van de consequenties om nu al grootschalig DNA-materiaal van criminelen op te slaan. In Engeland zijn ze daar al als een gek mee bezig. Maar levert dat ook iets op dat je met andere opsporingsmiddelen níet kunt gebruiken? Dat moet nog worden onderzocht. En hoe voorkom je misbruik van al die gegevens?"

Wat nu gepresenteerd wordt als goed voor onze veiligheid, geeft de overheid vooral veel macht?

"Naar aanleiding van een paar moordzaken die onlangs spectaculair zijn opgelost dankzij DNA, krijgt de overheid invloed. Ontzettend snel, en overhaast."

Is dat af te remmen met wetenschappelijk onderzoek?

"Eerlijk gezegd: ik denk het niet. Daarvoor gaat het te snel. Het is bekend dat de overheid eerst beleid uitvoert, en daarna pas evalueert. Maar bijsturen kan dus wel. De glijdende schaal voorkomen. Alert zijn op de particuliere sector: mogen bedrijven wat de overheid mag? Hoe voorkom je dat DNA-bestanden worden gebruikt voor andere doelen dan de rechtshandhaving?"

Dat klinkt als damage control.

"Dat is het zeker. Privacy krijgt hoe dan ook een andere betekenis."