Door onze redacteur JOOST ORANJE
ROTTERDAM, 16 AUG. Het justitiële onderzoek naar de beursfraude wordt door de buitenwacht met argusogen gevolgd. Hoofdofficier Vrakking spreekt nu al van een succes. Toch lijkt het OM de zaak te hebben onderschat.

En plotseling was daar de beursfraude weer. Na maanden van stilte ontstond er vorige week ineens weer commotie rond 'Operatie Clickfonds', het grote justitiële onderzoek naar financiële fraude. Aanleiding was het nieuws dat het Openbaar Ministerie (OM) besloten heeft het voormalig hoofd beleggingen van het Philips pensioenfonds niet meer te vervolgen.

Na een 'buitengerechtelijke afdoening' (een schikking van ruim 1,5 miljoen gulden) en een nadere fiscale navordering (waarmee zo'n 11 miljoen gulden is gemoeid) is de affaire voor Fred H. formeel ten einde.

Het was allemaal aanleiding voor Kamervragen van de SP en een oproep van de VVD voor externe deskundigen bij het OM zodat beursfraude beter kan worden bestreden. ,,Het gezag van het OM wordt aangetast als oorspronkelijke verdenkingen over voorwetenschap en frontrunning niet tot substantiële veroordelingen zullen leiden'', aldus woordvoerder Voûte.

Hoewel deze twee feiten Fred H. nooit ten laste zijn gelegd, geeft haar opmerking wel aan hoe er van buiten naar 'Operatie Clickfonds' wordt gekeken. Verantwoordelijk hoofdofficier J. Vrakking mag het onderzoek, vooral vanwege de fiscale opbrengsten, dan ,,nu al een succes'' noemen, er wordt door de geïnteresseerde buitenwereld méér verwacht van het OM.

Gezien het verleden is dat niet onbegrijpelijk. 'Operatie Clickfonds' begon in oktober 1997 met een ongekende actie in de beschermde Amsterdamse financiële wereld die gepaard ging met het oppakken van personen met reputatie, een brede inzet van dwangmiddelen en een reeks aan verdenkingen, variërend van misbruik van voorwetenschap tot witwassen van criminele gelden en het aannemen van steekpenningen. Het had allemaal grote gevolgen, zoals Vrakking afgelopen zaterdag in deze krant constateerde. Financiële integriteit kwam op de agenda, de wetgeving versnelde, er kwam samenwerking tussen toezichthouders. Maar tegelijkertijd zijn verdachten gestigmatiseerd, zijn bedrijven (Bank Bangert Pontier, het effectenhuis Leemhuis en Van Loon) niet meer de oude en is er van echte 'beursfraude' nog geen concreet bewijs bekend.

Voor een aantal betrokken advocaten reden om 'Operatie Clickfonds' als buitenproportioneel af te doen. Toch komt volgens Vrakking ook 'echte beursfraude' ter tafel en wel in de zaken tegen de vier hoofdverdachten volgend jaar. Daarmee schroeft hij de verwachtingen hoog op. Heeft het OM hardere bewijzen van voorkennis dan bijvoorbeeld in de slecht afgelopen zaken rondom Bols Wessanen of HCS? Hoe zien de 'verdachte transacties' van hoofdverdachte E. Swaab er precies uit en zijn ze eigenlijk strafbaar te stellen? Hoe concreet zijn de aanwijzingen over het witwassen van criminele gelden door een vermogensbeheerder? Of valt alles uiteindelijk onder het kopje 'fiscale fraude' en het 'runnen' van een systeem dat als doel had de belastingen te ontlopen? In dat laatste geval valt te vrezen dat het OM nog een zware pijp zal roken. Betrokkenen (zoals de oude directie van Leemhuis en Van Loon) zullen in de rij staan met fikse schadeclaims en het justitieel vervolgen van financiële fraude zal opnieuw een gevoelige deuk krijgen.

Wie 'Operatie Clickfonds' goed bekijkt, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat het OM de hele zaak wel eens onderschat zou kunnen hebben. In oktober 1997 werd vooral vermoed dat er een breed netwerk van beursfraude kon worden blootgelegd rond Leemhuis en Van Loon-directeur H. Vermeulen. Twee jaar later is de zaak echter uitgegroeid tot een complexe affaire met allerlei dwarsverbanden, waarvan een deel niets meer van doen blijkt te hebben met Vermeulen.

Het zou te makkelijk zijn om de schikking met Fred H. te beschouwen als een voorbode van een mislukt Clickfonds-onderzoek. Natuurlijk kan het OM de komende maanden nog veel ter tafel brengen. Maar Vrakking, en zijn fraudeofficier H. de Graaff, zijn deze week met vakantie gegaan in de wetenschap dat er scherp op justitie zal worden gelet. Zij zullen vooral worden afgerekend op de kracht van het opsporingsapparaat om aangekondigde beursfraudezaken niet alleen goed uit te zoeken, maar ook overtuigend bewijsbaar voor te kunnen brengen, hoe goed de fiscus uiteindelijk ook zal varen bij 'Operatie Clickfonds'.