De processen rond 'Operatie Clickfonds' worden komende maandag hervat. Om meerdere redenen belooft het spannend te worden.

Door onze redacteur JOOST ORANJE

AMSTERDAM, 3 FEBR. Langzaam maar zeker beweegt de rechtsgang in 'Operatie Clickfonds' zich naar de kern van de zaak. Maandag wordt voor de Amsterdamse rechtbank een dossier onder de loep gelegd dat rechtstreeks is ontsproten uit het oorspronkelijke 'beursfraude'onderzoek zoals dat in 1997 in de openbaarheid kwam. Tot nu toe heeft de speciaal ingestelde kamer van de rechtbank (de 'Clickfondskamer') vooral zaken afgehandeld waar justitie naar aanleiding van 'de beursfraude' bij toeval op stuitte, zoals het omvangrijke dossier rond effectenhandelaar E. Swaab. Maar volgende week gaat het echt om een aantal strafbare feiten die het openbaar ministerie voor ogen had toen ze in oktober '97 invallen deed bij diverse financiële instellingen en tientallen verdachten arresteerde.

De rechtszaken, tegen drie voormalige werknemers van effectenhandelaar en hoofdverdachte Adri S., kunnen antwoorden opleveren op vragen die al jaren boven het Clickfonds zweven. Een van de meest essentiële vragen is wat nu precies de verdenkingen waren op basis waarvan justitie een dergelijke massieve actie ontketende. Ook de 'ruggengraat' van Operatie Clickfonds, het gebruik van coderekeningen, zal in deze processen uitvoerig aan de orde komen, evenals de handelswijze van justitie in Zwitserland. Daar heeft het OM, via een aantal rechtshulpverzoeken, informatie vergaard en volgens advocaten zijn de strenge Zwitserse voorwaarden niet altijd even zuiver omzeild. Zo zou een uiterst vaag vermoeden over het witwassen van drugsgelden via de Amsterdamse beurs te stellig naar voren zijn gebracht. Uit interne Zwitserse justitiële documenten blijkt inderdaad dat Bern de 'drugscomponent' binnen het Clickfonds als zeer belangwekkend heeft ingeschat voor het verstrekken van rechtshulp.

Om antwoorden op bovenstaande vragen te krijgen, wilde de verdediging eerder al een aantal getuigen horen, zoals de Zwitserse onderzoeksrechter A. Cantieni en de Nederlandse rechter-commissaris die het onderzoek de eerste tijd leidde, F. Salomon. Maar dat verzoek is steeds afgewezen, óók als de advocaten daartegen in beroep gingen bij de raadkamer.

Dat raakt een ander aspect van de komende processen. In die raadkamer zaten namelijk dezelfde rechters die ook de Clickfondskamer vormen. Daardoor is een ongemakkelijke situatie ontstaan. De getuigen zullen maandag opnieuw op zitting worden gevraagd. Vervolgens moeten de rechters, die dit verzoek in de raadkamer al een keer hebben afgewezen, daar opnieuw een oordeel over vellen.

Volgens de wet is dat mogelijk. Maar de praktijk in grote strafzaken is meestal dat de raadkamer andere rechters heeft dan de rechtbank waar de zaak uiteindelijk voorkomt. Hier is dat dus niet het geval. Dat is voor advocaten dan ook een dankbaar handvat om de onafhankelijkheid van de Clickfondskamer aan de orde te stellen. Maandag zal ongetwijfeld betoogd worden dat er geen goed zicht is op de opsporingshandelingen van justitie en dat de mogelijkheden om dat op te helderen stelselmatig zijn geweigerd. Als de getuigen vervolgens weer niet worden toegelaten, zal de verdediging de Clickfondskamer wraken en vragen om vervanging van de rechters. Zo worden de verhoudingen steeds scherper, niet alleen richting OM, maar ook richting rechtbank. Eerder uitten diverse raadslieden al kritiek op de Clickfondsrechters omdat ze vinden dat de tot nu toe uitgesproken vonnissen overhellen naar de kant van justitie. Maar ook uit meer onverdachte hoek komen die geluiden. In Het Financieele Dagblad bekritiseerde hoogleraar forensische expertise C. Schaap onlangs het vonnis dat werd geveld in de Bank Bangert Pontier- zaak, een onderdeel van het Swaab-dossier. Een ex-directeur werd veroordeeld omdat hij had verzuimd zwart geld van klanten op te geven aan het meldpunt ongebruikelijke transacties. Volgens Schaap "een onjuiste interpretatie van de wettelijke plicht." En binnenkort zet hoogleraar strafrecht T. de Roos in het Nederlands Juristen Blad kanttekeningen bij de veroordeling van twee effectenhandelaren, die zich zouden hebben laten omkopen door Swaab. Volgens De Roos zijn de aanwijzingen voor deze 'niet-ambtelijke omkoping' "een bewijs uit het ongerijmde" en is er sprake van "strafproces-rechtelijk gezien een dubieuze wijze van redeneren." Al met al loopt de spanning in de Clickfondsprocessen op. Logisch dat de rechtszaken van komende week met extra belangsteling zullen worden gevolgd door de (hoofd)verdachten die later dit jaar nog moeten voorkomen.