Door onze redacteur JOOST ORANJE
BERN/CHUR, 11 NOV. 'Operatie Clickfonds' is het grote onderzoek naar beursgerelateerde fraude. De zaak kwam eind oktober 1997 prominent in het nieuws toen er invallen werden gedaan op de effectenbeurs en bij financiële instellingen. Commissionairs van naam en faam werden gearresteerd. Operatie Clickfonds groeide uit tot het grootste onderzoek naar financiële fraude ooit.

Op 17 december 1997 maakte justitie in een persbericht onder het kopje 'beursfraude' vier 'hoofdlijnen' van onderzoek bekend: misbruik voorwetenschap, belastingfraude, heling/witwassen van zwart en/of door misdrijf verkregen geld en het bestaan van een criminele organisatie. Het onderzoek kent een aantal 'hoofdverdachten': effectenhandelaren Han Vermeulen, Eddy Swaab en de in Zwitserland woonachtige vermogensbeheerder Dirk de Groot, die alledrie gewoon bij naam genoemd willen worden. De andere hoofdverdachten zijn effectenhandelaren Ad van der R. en Adri S. Het onderzoek is in twee takken uiteen gevallen. In de eerste plaats is er de verdenking dat de verdachten, exclusief Swaab, een systeem in stand hebben gehouden van coderekeningen in Zwitserland. Die werden gebruikt om de belasting te ontduiken. Daarbij zou gebruik zijn gemaakt van voorwetenschap en 'frontrunning' ('meelopen' met effectentransacties waar men kennis over heeft). Maar inmiddels zijn deze zaken bijna allemaal weggevallen. Alleen Vermeulen wordt nog van twee voorkenniszaken verdacht. Ook witwassen van criminele gelden blijkt moeilijk te bewijzen. Wat overblijft is belastingfraude. Daarvoor zijn een aantal coderekeninghouders veroordeeld of is er geschikt.

De tweede tak is het onderzoek naar Swaab, die naast de Nederlandse ook de Zwitserse nationaliteit heeft. Justitie verdenkt hem ervan werknemers uit de financiële wereld te hebben omgekocht. Vervolgens deed hij met verkregen informatie effectentransacties. Dit onderzoek wordt bemoeilijkt omdat justitie de zaak in 1997 niet goed op het netvlies had en Swaab verzuimde te arresteren. Daardoor kon hij uitwijken naar Zwitserland. Hij is nooit gehoord. Er is een internationaal opsporingsbevel uitgevaardigd, maar Zwitserland levert geen eigen staatsburgers uit.

Operatie Clickfonds had grote gevolgen. De gesloten beursmoraal werd doorbroken en belastingfraude aan de kaak gesteld. Maar er werden ook reputaties en instellingen beschadigd. Drie jaar na dato dienen de eerste belangrijke rechtszaken. Deze week zijn verdachten uit het 'Swaab-netwerk' voorgebracht. Daarvoor dienden twee bijzaken van het Clickfonds, waarop justitie bij toeval stuitte: het bestaan van een kasfaciliteit om de belasting te ontduiken bij Bank Bangert Pontier en gerommel bij SNS Bank tijdens de emissie van KPN-aandelen. In 2001 staan de hoofdverdachten terecht. Pas dan zal duidelijk zijn of de heftigheid waarmee justitie Operatie Clickfonds over het voetlicht bracht in verhouding staat tot het uiteindelijke resultaat.