Wantrouwen beheerst belastingdebat

Vandaag bespeken regeringspartijen de belastingherziening 2001 met het kabinet.

Door onze redacteuren
EGBERT KALSE en KEES VAN DER MALEN

DEN HAAG, 8 DEC. Het is een enigszins bizarre en tegelijk ook unieke vertoning. Vandaag is in de Tweede Kamer voor het eerst een openbaar 'Torentjesoverleg' te zien. Zonder de oppositie overleggen regeringspartijen met de bewindslieden van Financiën over de belastingherziening.

Het is de voorlopige apotheose van een hoogoplopende ruzie tussen de coalitie en de voltallige oppositie. Met als inzet: hoe snel mag het belastingplan door het parlement worden gejast.

Het boycotten van een overleg met de regering is een voor Nederlandse begrippen ongebruikelijk harde opstelling van de oppositie. Het is het antwoord van CDA, GroenLinks, de SP en de kleine christelijke partijen op het 'dwangscenario' dat de coalitie volgt met het belastingplan. Want de afspraak tussen PvdA, VVD en D66 uit het regeerakkoord om de belastingherziening per 1 januari 2001 in te voeren, leidt tot een strak tijdschema dat de afgelopen weken onder druk van de oppositie een beetje is opgerekt, maar niet wezenlijk is aangetast.

De bijzondere botsing tussen coalitie en oppositie gaat gepaard met grote woorden. GroenLinks verweet de regeringspartijen vorige week met het doordrukken van het overleg "schaamteloze machtspolitiek". En VVD- fractieleider Dijkstal suggereerde deze week op een partijbijeenkomst dat het CDA zich "laf" gedraagt door weg te blijven bij het debat.

Achter de grote woorden zit aan weerskanten achterdocht. De regeringspartijen verwijten de oppositie dat ze de behandeling traineren met de bedoeling de belastingherziening om zeep te helpen. De oppositie beweert dat de regeringspartijen haast maken omdat ze elkaar niet vertrouwen. Ze hebben haast omdat er naar verwachting komend jaar een hoop extra geld te verdelen is waar weer onenigheid over kan ontstaan. Nu zijn PvdA, VVD en D66 het nog eens. Het compromis over de belastingherziening vormt inderdaad een wankel evenwicht tussen de verschillende coalitiebelangen. Iedere partij haalde bij de formatie een deel binnen. De VVD kreeg de verlaging van het hoogste belastingtarief. De PvdA verbetering van de positie van de laagste inkomens. En D66 de vergroening van het belastingstelsel. Zo heeft iedere regeringspartij een element om goede sier mee te maken. En is tegelijk iedere aanpassing een aantasting van het wankele evenwicht.

Dat wankele evenwicht wordt niet bedreigd door financiële krapte bij de overheid maar door de economische hoogconjunctuur. Het plan kost alleen aan 'smeergeld' al vijf miljard gulden, nodig om de lastenverlichting door te voeren die de invoering voor iedereen draaglijk maakt. Minister Zalm (Financiën, VVD) deed daar twee weken terug nog een half tot driekwart miljard gulden bij, speciaal voor de middeninkomens.

Voor partijen is belastingpolitiek altijd electoraal gevoelig: het raakt iedere burger. Belastingpolitiek die ook nog eens leidt tot belastingverlaging is dubbel zo interessant: iedere partij wil daarvan volop profiteren. De oppositie niet minder dan de regeringspartijen. De ruzie tussen oppositie en coalitie gaat dan ook maar voor een deel over de inhoud van het belastingplan. Zeker, oppositiepartijen willen op onderdelen aanpassingen. Maar voor CDA en GroenLinks geldt dat zij op de hoofdlijnen de herziening steunen. Het misbaar over de procedure is veeleer een mogelijkheid om de monistische regeercultuur van de coalitie aan de kaak te stellen. De burger moet als het ware begrijpen dat 'paars' de oppositie in dit land buitenspel zet. Zo verdient iedere partij aan het conflict.

Het debat van vandaag heeft parlementair een schimmige status. Fracties kunnen geen moties of amendementen indienen. Zalm en Vermeend hebben sinds de prsentatie van de belastingherziening steeds gezegd dat zij "te allen tijde" bereid zijn de Kamer meer uitleg te geven als daar behoefte aan is. Het overleg is dan ook alleen bedoeld om duidelijkheid te krijgen van het kabinet. Dat zeggen althans PvdA en D66. Regeringspartij VVD houdt het erop dat het een regulier algemeen overleg is, waar ook op politieke hoofdlijnen gedebatteerd kan worden. Aanstichter van al deze verwarring lijkt dan ook Bibi de Vries, de belastingspecialiste van de VVD. Zij pleitte vorige week woensdag in een procedurevergadering van de Kamercommissie Financiën voor een politiek inhoudelijk debat in plaats van voor een informerend rondje. "Eigenlijk ben ik wel benieuwd of we op steun van het CDA mogen rekenen, zo langzamerhand", aldus De Vries.

Dat viel dus verkeerd. De oppositie vindt het nog te vroeg voor een politiek inhoudelijk debat. "Laten we eerst de tweede schriftelijke ronde maar eens afronden", aldus GroenLinks'er Kees Vendrik. Niet alleen het strijdbare deel van de oppositie, GroenLinks, SP en het CDA, zat op de kast, maar ook de vaak gematigder kleine christelijke fracties sloten zich bij de boycot aan. Zij het om puur praktische redenen: zij hebben de tijd niet de vele honderden pagina's met antwoorden van Financiën tijdig door te nemen.

Het is de vraag hoe de oppositie met deze 'hogere vorm van belastingvlucht' de coalitiepartners kan overtuigen. Vooralsnog dendert de belastingtrein van Zalm en Vermeend onverminderd voort. Half januari beginnen de wetgevende overleggen en begin februari zal het plan in stemming gebracht worden. Eén ding is zeker: de absolute deadline voor de invoering van de Belastingherziening 2001 is even helder als onwrikbaar. Juist, 1 januari 2001.

belastingdossier www.nrc.nl/DenHaag