Veel werknemers zullen opkijken van het eerste loonstrookje dit jaar. De werkgevers hebben weinig uitleg gegeven over de gevolgen van het nieuwe belastingstelsel.

Door onze redacteuren ESTHER ROSENBERG en FREDERIEK WEEDA

ROTTERDAM, 5 JAN. De KLM en KPN hebben zich tot het minimum beperkt: de stewardessen weten niet meer dan dat ze belasting moeten gaan betalen over hun maaltijden aan boord. De monteurs van KPN hebben alleen gehoord dat ze het privé-gebruik van de felgroene bestelauto's niet meer kunnen verbergen voor de fiscus. Maar de meeste bedrijven hebben hun werknemers nog helemaal niets verteld over de gevolgen van het nieuwe belastingstelsel.

Werknemers zullen deze maand de deur van de salarisadministrateur platlopen met vragen over hun loonstrookje, zo wordt verwacht bij Automatic Data Processing (ADP) in Rotterdam. ADP kan het weten. Het bedrijf verwerkt de salarisgegevens van in totaal 900.000 Nederlandse werknemers, bij 20.000 bedrijven. "We hebben erop aangedrongen bij cliënten dat ze hun werknemers voorlichten over de gevolgen van het nieuwe belastingstelsel, maar we betwijfelen of ze dat hebben gedaan", zegt relatiebeheerder Marcel Ho Sam Sooi van ADP.

Voor de meeste werknemers verandert er wel wat. Neem de 938.000 mensen wier vrouw of man thuis zit. Zij krijgen vanaf deze maand een lager nettoloon door de afschaffing van de zogenoemde 'belastingvrije voet'. Tot nu toe kreeg een werknemer een hogere belastingvrije voet als zijn partner niet werkte en betaalde hij over ongeveer 17.000 gulden per jaar geen belasting. Maar het belastingstelsel is geïndividualiseerd: voortaan krijgt iedereen, dus ook een niet-werkende partner, een 'heffingskorting' van 2.779 gulden per jaar. Dat bedrag wordt gestort op de rekening van de partner. Voorwaarde is wel dat de partner de nodige belastingformulieren heeft ingevuld en die voor december 2000 heeft ingestuurd. "De vraag is of mensen dat wisten", zegt Jaco de Hoog van ADP. "Zo niet, dan wordt dat schrikken".

Rondvraag onder grote bedrijven leert dat de meeste bazen de veranderingen in het belastingstelsel beschouwen als een verantwoordelijkheid van hun werknemers. "KLM'ers zijn volwassen verstandige mensen die heel goed zelf hun financiële zaken kunnen regelen", aldus een woordvoerder. Waar de werkgever vroeger vaak optrad als 'vader' van zijn werknemers (huizen bouwde, studies van kinderen betaalde), moet het personeel nu alles zelf uitzoeken. Relatiebeheerder Ho Sam Sooi van ADP: "De werkgever kan wel vínden dat hij dat niet hoeft uit te leggen, maar het is wel zíjn salarisadministrateur en niet de belastingdienst die straks alle vragen over zich heen krijgt."

Telecombedrijf KPN heeft het personeel alleen ingelicht over belastingzaken die betrekking hebben op het werk. Bij KPN gaat het vooral over de monteurs die de privé-kilometers moeten gaan bijhouden die ze maken in de bestelwagens. Daar hebben ze rekenstaatjes voor gekregen. "Wat op privé-vlak verandert, is voor rekening van de werknemers zelf", zegt een woordvoerster. KLM denkt daar hetzelfde over. De meest ingrijpende verandering voor KLM-medewerkers is dat de 'crew-maaltijden', het eten voor het cabinepersoneel aan boord, vanaf dit jaar belast zal worden.

Over loon in natura nu ook belasting

Vanaf 1 januari kunnen 80 maaltijden gratis verstrekt worden, over de rest moeten de stewardessen en piloten belasting betalen. KLM verstrekt nu jaarlijks 550.000 personeelsmaaltijden.

Behalve luchtvaart-maaltijden wordt andere 'loon in natura' ook belast. Zoals de 'grijze kentekens', ofwel de bestelbusjes van bouwbedrijven, koeriers en schilders. Jarenlang mochten werknemers die in hun vrije tijd gebruiken zonder er belasting over te betalen. "Het was gratis loon in natura geworden", zegt fiscalist Hans de Haan van KPMG Meijburg & Co. "Een walhalla", noemt Ho Sam Sooi van ADP het buitensporige privégebruik van deze bedrijfsauto's. Volgens KPN is het nooit de bedoeling geweest dat monteurs de busjes mee naar huis namen, maar gebeurde dit in de praktijk wel.

Voortaan worden álle auto's-van-de-zaak belast, tenzij de werknemer minder dan 500 privékilometer per jaar met de auto van de baas rijdt. Rijdt hij in zijn vrije tijd meer dan 7.000 kilometer per jaar, dan moet hij 25 procent van de cataloguswaarde van de auto betalen aan de belasting. De Haan: "Als je weet dat je in je vrije tijd minder dan 7.000 kilometer per jaar rijdt, dan móet je dus administratie bijhouden om het aan te tonen. Dat levert geld op, want de fiscus gaat uit van die 7.000 kilometer."

De rompslomp die dit veroorzaakt is groot, zegt De Haan. "Stel dat je voor je werk naar 20 adressen per dag rijdt. Dan moet je al die kilometers opschrijven en bovendien de route beschrijven als die afwijkt van de normale route." Talloze bouwbedrijven hebben hem de afgelopen maand in paniek gebeld met één vraag: "Moet dat écht?"

Het creëert vanzelf een markt. Fabrikanten en leveranciers van computergestuurde boordapparatuur verkopen sinds dit jaar kastjes waarmee zakelijke rijders de gereden kilometers digitaal kunnen bijhouden. Zo ook Fleetcontrol, dat zogeheten Car Organizers verkoopt voor 595 gulden. Volgens marketingmanager Remko van Nieuwenhoven heeft Fleetcontrol sinds het voorjaar al ruim 10.000 apparaatjes verkocht. De kastjes werden oorspronkelijk vooral gebruikt door bouw- en logistieke bedrijven om hun werknemers te controleren. "We verkopen ze nu vooral aan autodealers, aan particulieren, maar ook aan bedrijven die het als hun 'morele plicht' zien hun werknemers van een kastje te voorzien." .jWant in de tijd dat iemand de auto-administratie bijhoudt, zo is de rendenering, is hij niet aan het werk.