Buitenechtelijke relaties met de fiscus en naar walvishaaien duiken als werkafleiding. Na een jaar fiscale wetgeving spuien Kamerleden hun ervaringen en frustraties.

Door onze redacteur EGBERT KALSE

DEN HAAG, 30 DEC. Het is dezer dagen voor het eerst in maanden rustig op het ministerie van Financiën. De beleidsambtenaren van 'de nulde', zoals de belastinggang in het departement is gaan heten, zitten thuis, genieten na van de kerst en genieten van de relatieve rust van eens een weekje geen Kamervragen, wetsvoorstellen en stapels Algemene Maatregelen van Bestuur. Hun werk zit er voorlopig op.

Hoe anders gaat het er dezer dagen aan toe bij de Belastingdienst. Daar bereidt iedereen zich voor op de big bang, op de daadwerkelijke uitvoering van het nieuwe belastingstelsel. De telefoon staat er al weken roodgloeiend met vragen van particulieren en bedrijven over het nieuwe belastingstelsel. Een ding is zeker: politiek gezien is de hamer definitief gevallen, de stelselherziening voor de belastingen kan per 1 januari definitief worden ingevoerd. Op 12 december ging de Eerste Kamer akkoord met een laatste serie wetten die noodzakelijk is om de invoering goed te laten verlopen, eind november vergaderde de Tweede Kamer er (voorlopig) voor het laatst over. Eerst maar eens even de harde cijfers. De Tweede Kamer vergaderde afgelopen jaar in totaal zo'n 90 uur over de stelselherziening. Dat begon eind november 1999 met de eerste schriftelijke rondes over het definitieve wetsvoorstel. In totaal ging het om zeven wetten, variërend van de twee 'basisstukken' (de Wet Inkomstenbelasting 2001 en het Ondernemerspakket 2001) tot de Veegwet en een stapel uitvoeringsmaatregelen. De oppositiefracties vergaderden 5 uur minder, omdat zij uit protest tegen de veel te snelle behandeling van het plan een technische vergadering erover lieten schieten.

In totaal verslonden de Kamerleden 4.023 pagina's wettekst en toelichting, los van de Verkenning (975 pagina's), die al in 1997 het licht zag. De schattingen over het aantal gelezen pagina's lopen overigens flink uiteen. Een coalitiegenoot denkt desgvraagd 3.500 pagina's gelezen te hebben, een oppositiefractie houdt het op minder dan de helft. Het aantal schriftelijke vragen dat gedurende het hele wetgevende proces gesteld is, bedraagt 4.770. Overigens stelde de Senaat 'slechts' 586 vragen. Alle 5.356 vragen zijn beantwoord door ongeveer 50 ambtenaren, die daar in totaal zo'n 80.000 uur aan hebbengewerkt. Inclusief het werk van de uitvoerende diensten staat de teller op 1,5 miljoen mensuren, schat een Kamerlid: "Tot nu toe."

Tegenover de papierstroom van deze immense fiscale machine staan de Kamerleden en hun persoonlijke medewerkers. Maar welk Kamerlid is in staat de tienduizenden manuren van het departement te evenaren, los van de vraag of dat wenselijk is? Inderdaad, geen een. Een meer voor de hand liggende vraag is daarom hoe de betrokken Kamerleden het afgelopen jaar hebben ervaren. Unaniem kwalificeren de vijf ondervraagde fracties de behandeling van het nieuwe belastingstelsel als "enerverend". VVD'ster De Vries: "De tijdsdruk was erg hoog." CDA'er Reitsma: " Weekenden, nachten en vakanties heb ik opgeofferd. "

Het waren niet zozeer de vergaderuren die ingrepen in het persoonlijk leven van de Kamerleden, alswel het voorbereiden van de debatten. Naar schatting 150 professionele lobbygroepen kwamen regelmatig langs om de Kamerleden "te helpen" met hun inbrengen. Los daarvan liepen ook nog eens 500 individuen de deur plat in Den Haag.

Op de vraag of "een jaartje belastingwetgeving" van invloed is op het privéleven, komt een eenduidig 'ja' naar voren. De Vries: "Een leidster van de crèche sprak mijn man een keer aan 's avonds toen hij de kids kwam halen. Ze zei: 'Ik zag je vrouw gisteren op tv voorbij flitsen'. Waarop mijn man glimlachend zei: 'Tja, ik zie haar thuis af en toe ook wel eens voorbij flitsen'." Vendrik (GroenLinks): "Tot nu toe heb ik voor mijn gezin geheim kunnen houden dat ik een affaire had met een belastingherziening, en dat moet zo blijven." D66- specialiste Giskes: "Mijn kinderen vinden het erg fijn dat ik, als ik thuis ben, af en toe niet aan het werk ben." Voormalig Kamerlid Bos (PvdA): "Of je nou Kamerlid bent of staatssecretaris, je redt dit alleen maar als je juist ook tijd houdt voor je privéleven."

Inmiddels staatssecretaris Bos gaat zichzelf de komende tijd dan ook belonen met "veel slaap en twee korte vakanties". De staatssecretaris, die al weer druk bezig is met wat in de wandelgangen Jaws II heet (een nieuwe Fiscale Verkenning), hijst zich dit voorjaar in een duikerspak om, hoe ironisch, " walvishaaien te gaan beduiken in Thailand".

Veel Kamerleden, vooral oppositiefracties, hekelen de "pressure cooker" waarin het plan moest worden klaargestoomd. Te snel, te onzorgvuldig, onverantwoord. "De hele procedure met de verkenning en het SER-advies, gevolgd door een dichtgetimmerd regeerakoord, heeft het maatschappelijk debat onmogelijk gemaakt", aldus Vendrik. De Vries: "Het kon niet anders." Bos. " Ik kan maar twee manieren bedenken waarop het anders had gekund. Eentje is dat Paars 1 al meer had gedaan, maar dat is bijna onmogelijk, het was echt kabinetsformatie-materiaal. De andere manier zou zijn geweest een en ander niet in 2001 maar in 2002 in te voeren."

De Kamerleden hebben wel even hun buik vol van belastingen. Vendrik: "Voor zover ik enige aanvechting had te dromen van een staatssecretariaat, ben ik daarvan inmiddels krachtig genezen. Voor de zekerheid heb ik mij amenderenderwijs onmogelijk gemaakt bij Financiën."

De fiscale luwte in Den Haag is slechts van korte duur, zo weten alle betrokkenen. Aanstaande maandag begint namelijk het jaar van de waarheid. En, zoveel is al wel duidelijk, de fracties zullen de komende weken meerdere malen de staatssecretaris naar de Kamer roepen om opheldering te vragen over de loonstrookjes. De belofte dat iedereen erop vooruit gaat zal zeker op het eerste gezicht niet voor alle Nederlanders bewaarheid worden, hoewel ze bij Financiën nog steeds denken dat dat wel zo is. Een nieuwe fiscale ronde met wederom uren vergaderen ligt in het verschiet.