Fiscaal voordelig nalaten beperkt

Het belastingplan 2001 maakt veel fiscale nalatenschapsfoefjes in één klap onmogelijk of nadelig. Laat u nooit meer puur leiden door fiscale regels en hou verplichtingen flexibel.

Door Erica Verdegaal

Het thema 'geld en de dood' is precair. "Ik heb klanten die er nauwelijks over kunnen praten. Zo emotioneel ligt het", zegt estateplanner mr. Johan van den Belt, in dienst bij Rabobank Private Banking in Harderwijk. Toch moet u uw eventuele nalatenschapsplan juist nu goed doorlichten, want Belastingplan 2001 zet de fiscale kant van estateplanning behoorlijk op zijn kop. Grote veranderingen ondergaan fiscale foefjes als de overdracht van het bloot-eigendom van de eigen woning aan de kinderen, de benutting van rentevrijstellingen van kinderen, schenkingen op papier, schenking van huur-, pacht- en rentetermijnen en verder alle testamentvormen die de langstlevende echtgenoot niet helemaal over het nagelaten vermogen laten beschikken.

Laten we beginnen met het slechte nieuws. Het financiële voordeel van de overdracht van het eigen huis aan de kinderen slaat per 1 januari om in een nadeel. Vroeger bereikte men met deze kunstgreep dat ouders voordeliger naar een bejaardenhuis konden. Bovendien kunnen de kinderen de waardestijging van de woning vrij van successierecht ontvangen. Vanaf 1 januari is dat feest grotendeels voorbij. De wetgever ziet de weggegeven woning dan niet meer als een eigen woning. De ouders gaan daarom (in box III) 1,2 procent vermogensrendementsheffing betalen over de waarde van het vruchtgebruik van de woning, terwijl de kinderen 1,2 procent belasting moeten betalen over de waarde van het bloot-eigendom van het huis. "Dat is vervelend", zegt Van den Belt, "want de kinderen moeten plotseling gaan betalen voor iets wat hen geen opbrengsten genereert. Dat zal de familieverhoudingen niet altijd ten goede komen." Het kan overigens erger. Vanaf volgend jaar zijn gulle ouders ook hun eventuele hypotheekrenteaftrek over de weggeschonken woning kwijt. Stel dat de ouders in het 50-procentstarief vallen en dat op hun huis een hypotheek van 200.000 gulden rust tegen 6 procent rente, dan missen ze volgend jaar ineens het jaarlijkse belastingvoordeel van thans 6.000 gulden. Als schrale troost hoeven ze overigens het huurwaardeforfait niet meer bij het inkomen op te tellen. Volgens Van den Belt bestaan er geen pijnloze oplossingen voor dit probleem.

Ook alle testamentvormen die de langstlevende echtgenoot niet volledig over het saldo van de nalatenschap laten beschikken, zoals het vruchtgebruiktestament, laten kinderen belasting betalen over dingen die hen nog niets opleveren. Zo moeten ze straks vaak in box III de waarde opgeven van de bloot-eigendom van geërfde goederen en er 1,2 procent belasting over betalen. De langstlevende moet de waarde van het vruchtgebruik aangeven. "Bovendien ontstaat een verrekenprobleem", zegt Van den Belt. "Want wat is een vruchtgebruik waard? Die moeilijke keuze leidt tot een gegarandeerd familiecontact rond 1 april over de kwestie 'Wat moeten we opgeven?'." Ouders die de familieverhoudingen onder de nieuwe wet gezellig willen houden, zo adviseert Van den Belt, zouden de belastingen voor hun rekening kunnen nemen. Dat valt notarieel vast te leggen.

Vanaf januari 2001 is het ook uit met het opsnoepen door ouders van de ongebruikte rentevrijstelling van 500 gulden per minderjarig kind per jaar. "Veel mensen hebben speciaal daarvoor rekeningen geopend op naam van hun kinderen", weet Van den Belt. Drie kinderen kunnen op deze manier dit jaar nog een extra rentevrijstelling opleveren van 1.500 gulden, terwijl de ouders de beschikkingsmacht over het geld en de rente houden. Onder het nieuwe belastingstelsel hebben de rekeningen geen functie meer, want ook het begrip rentevrijstelling voor minderjarige kinderen vervalt.

Ook het financieel nut van schenking van huur- , pacht- en rentetermijnen (binnen de schenkingsrechtvrije sommen) vervalt per 1 januari aanstaande. Nu nog kunnen ouders hiermee simpel belasting besparen, bijvoorbeeld door de rente op een obligatieportefeuille te schenken aan een kind dat in een laag tarief valt, terwijl men zelf 60 procent betaalt. Die vlieger gaat niet meer op, omdat vanaf 2001 de inkomstenbelasting over rente, huur en pacht vervalt en plaats maakt voor de vermogensrendementsheffing op vermogen.

Toch maakt de Belastingdienst een enkele fiscale slimmigheid straks weer leuker. Kent u nog de 'schuldigerkenning op papier'? Ouders schenken hun kinderen elk jaar een bedrag, dat ze schuldig blijven, en waarvoor ze jaarlijks rente betalen. Deze opzet dreigde door de afschaffing van de aftrek van consumptieve rente uit de gratie te raken. Het nieuwe belastingstelsel maakt schenken op papier weer eenvoudiger. Van den Belt: "De ouders kunnen de schuld, behalve een kleine drempel, volledig aftrekken in box III. De kinderen moeten er daarentegen, als zij boven de vrijstelling [37.500 gulden per persoon; 75.000 gulden per stel] uitkomen, in box III belasting over betalen, maar de rente op de vordering kunnen ze verder onbelast ontvangen." Toch waarschuwt Van den Belt voor teveel enthousiasme. "Zo'n schenking op papier is een verplichting tot je dood. Misschien zijn we tegen die tijd wel drie belastingstelsels verder. Ben je dus pas veertig, dan zou ik me niet laten enthousiasmeren door dit belastingplan alleen. Zowel familieverhoudingen als wetten kunnen wijzigen. En als je de rest van je leven rente moet betalen aan een kind waar je moeite mee krijgt, dan doet dat elk jaar weer pijn."

Van den Belt waarschuwt ook voor haast. "Bekijk eerst eens rustig of je nalatenschapsplan nog in overeenstemming is met de nieuwe wetgeving. Roep vervolgens niet meteen: 'Er is een belastingprobleem', want ook de huidige belastingwet kent problemen. Bedenk vervolgens wat je wilt, laat je voorlichten over de consequenties en alternatieven, en neem dan pas een besluit. Wil je elk jaar rente aan de kinderen betalen? Voor iemand met een partner en kinderen en met een beperkt vermogen, kan het soms veel belangrijker zijn een overlijdensrisicoverzekering af te sluiten zodat er geld is, dan allerlei moeilijke constructies te verzinnen."