Minister Zalm en staatssecretaris Vermeend kunnen de champagnefles ontkurken. Hun belasting- plan komt ongeschonden door het parlement.

Door een onze redacteuren
EGBERT KALSE en HERMAN STAAL

DEN HAAG, 11 JAN. Het nieuwe belastingstelsel kan snel door het parlement worden geloodst. Officieel is het nog een maand of wat te vroeg om tot deze conclusie te komen. Maar gezien de vele wijzigingen die minister Zalm en staatssecretaris Vermeend (beiden Financiën) hebben aangebracht, lijkt een fel politiek debat over de ingrijpende belastingwijzigingen uitgesloten. Kamerlid Bos (PvdA) liet gisteren al onomwonden weten dat de huidige wijzigingen "intensief zijn doorgesproken" en dat er over de hele linie " grote tevredenheid heerst binnen de coalitie". Ook VVD'er De Vries erkent dat er veel overleg is geweest. "Maar ik laat me nog nergens op vastpinnen, eerst de stukken zien", aldus De Vries. Die stukken zouden vanmiddag of morgenvroeg naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Dan pas is het exacte inkomenseffect voor de verschillende groepen bekend.

Inmiddels is duidelijk dat Zalm en Vermeend voor het belangrijkste bezwaar dat de Tweede Kamer had tegen het belastingplan - de middeninkomens gingen er te weinig op vooruit - een opvallende oplossing hebben gevonden: het verlagen van de WW-premie. In 1993 nog nam de Tweede Kamer een motie van VVD-fractieleider Bolkestein aan dat "het vaststellen van de premies voor werknemers niet op inkomenspolitieke overwegingen gebaseerd mag zijn". De gedachte daarachter is dat premies een onderdeel zijn van de sociale verzekeringen en geen belastinginstrument.

Maar het overschot in het WW-fonds is door het gunstige economisch tij het afgelopen jaar opgelopen tot ruim drie miljard gulden. Daardoor kan nu een korting op de WW-premie van in totaal een miljard gulden worden doorgevoerd om de middeninkomens tegemoet te komen, aldus Zalm en Vermeend. Het kabinet legde in het najaar nog een advies van toezichthouder LISV voor de sociale verzekeringen om de premies te verlagen naast zich neer. Het LISV wilde dit niet als inkomensmaatregel, maar gewoon omdat de inkomsten de uitgaven voor de werkloosheidswet ver overstegen. De grote reserves die in de sociale fondsen waren ontstaan, vond het LISV nergens voor nodig.

Kamerbreed is er tevredenheid over de verbetering van de inkomens van de middengroepen. De aanpassing van de ouderenaftrek, die past binnen de breed gedragen wens de 'oudedagsparaplu' wat te vergroten, kan eveneens bij alle partijen op goedkeuring rekenen. Ook het instandhouden van de lijfrente valt goed. Ingefluisterd door het Verbond van Verzekeraars plaatsten Kamerleden kritische kanttekeningen bij het voorstel van Zalm en Vermeend om de lijfrente-aftrek volledig te laten vervallen. De beide bewindslieden besloten een beperkte lijfrente-aftrek in stand te houden toen duidelijk werd dat Vermeend de kosten ervan op de verzekeraars zou kunnen verhalen. Zij verwachten veel polissen te verkopen. Nu kon de geplande 1,5 miljard besparing gewoon doorgaan.

Daarnaast zijn er nog de partijgebonden 'winsten'. De PvdA weet zich onder meer verzekerd van een aanpak van de aflossingsvrije hypotheek met onbeperkte looptijd. Zalm zegde enkele weken geleden toe deze vorm van hypotheken, waarbij slechts de rente wordt betaald en de lening nooit wordt afgelost, onder de loep te zullen nemen. De PvdA wees erop dat de hypotheekrenteaftrek altijd bedoeld is om mensen uiteindelijk eigenaar te laten worden van hun huis.

De VVD kan blij zijn met de verlaging van de belasting voor directeur- eigenaren van bedrijven. D66 tenslotte kan met opgeheven hoofd voor het wetsvoorstel stemmen omdat de versoepeling van de zogenoemde AOW- franchise is gehonoreerd. Het verlagen van de franchise van 30.000 naar ongeveer 21.000 betekent voor de meeste belastingplichtigen een extra ruimte voor lijfrentepremie-aftrek.

De oppositie heeft meer kritiek. Het CDA is voor een belangrijk deel wel tevreden gesteld doordat de middengroepen, ouderen en deeltijdwerkers in de nieuwste plannen erop vooruit gaan. Maar CDA'er Reitsma wijst erop dat met het verlagen van de WW-premie de lastenverlichting voor de middeninkomens "niet structureel" wordt opgelost. "De hoogte van de premies kan sterk wisselen. Bij een terugslag in de conjunctuur zullen ze weer moeten stijgen. Dus is de dekking van dit voorstel wel zo houdbaar", vraagt Reitsma zich af. Hij vindt dat het verlagen van de premies een hoog 'sigaar uit eigen doos-gehalte' heeft, omdat de premies de afgelopen jaren zijn verhoogd om tekorten in de sociale fondsen weg te werken.

Kamerlid Vendrik (GroenLinks) noemt de premieverlaging een "noodplan". "Het is nu ineens een belasting- én premieherziening geworden." GroenLinks is het niet eens met de verdergaande lastenverlichting. Dat is volgens Vendrik niet wat de huidige krappe arbeidsmarkt nodig heeft. "Er komt maar mondjesmaat extra geld beschikbaar voor onderwijs en zorg, terwijl het steeds onaantrekkelijker wordt om daar te gaan werken." Zalm en Vermeend kunnen dus met een gerust hart de plenaire behandeling tegemoet zien. Na een jarenlange voorbereiding zal de laatste horde voor de meest ingrijpende belastingherziening sinds 1964 geen onoverkomelijke problemen meer opleveren.