Dossier BSE

Nieuws

Wat is BSE?

Maatregelen Europese Unie

Maatregelen Nederland

BSE in het buitenland

Chronologie

Een conflict over vliegtuigen, gekoppeld aan zorgen over de gekkekoeienziekte BSE, dreigt te leiden tot een handeloorlog tussen Brazilië en Canada en zijn NAFTA-partners.

Door onze correspondent FRANK KUIN

MONTREAL, 9 FEBR. Blikjes corned beef lijken een onwaarschijnlijke katalysator voor een internationale handelsoorlog. Maar sinds Braziliaans geconserveerd rundvlees, uit angst voor gekkekoeienziekte, een week geleden van de schappen werd verwijderd in Canadese supermarkten, lopen de salvo's hoog op tussen Canada en Brazilië.

Zo hoog, dat een escalerend conflict tussen beide landen, dat begon met een slepend geschil over exportsubsidies in de vliegtuigbouw, de totstandkoming kan belemmeren van een vrijhandelsverdrag tussen Noord- en Zuid-Amerika. Canada, de Verenigde Staten en Mexico hebben samen het North American Free Trade Agreement, oftewel NAFTA.

Inzet van de oplaaiende handelsruzie is het motief voor een Canadees verbod van Braziliaanse rundvleesproducten. Dat verbod, dat is overgenomen door de Verenigde Staten en Mexico, kost Brazilië bijna negentig miljoen dollar aan exporten op jaarbasis en leidde gisteren tot anti-Canadese protestacties. Was het invoerverbod een oprechte voorzorgsmaatregel tegen mogelijke gekkekoeienziekte BSE? Of gaat het om een ordinaire handelssanctie, vermomd als maatregel voor de volksgezondheid en dus buiten de greep van de Wereldhandelsorganisatie WTO?

De Canadese versie gaat zo: sinds 1998 weert Canada rundvlees uit landen waar BSE is voorgekomen (het eten van met BSE besmet vlees kan bij mensen leiden tot de dodelijke ziekte van Creutzfeldt-Jakob). Brazilië is, als enige bron van rundvlees voor Canadese consumenten, nooit ingegaan op Canadese vragen over BSE. Vorige week berichtte de Braziliaanse pers echter dat Brazilië tot 1999 vee heeft geïmporteerd uit Europa, nadat BSE daar was geconstateerd.

Geheel "uit voorzorg" verbood de Canadese overheid ijlings de import van Braziliaans rundvlees, dat voornamelijk in ingeblikte vorm de Canadese consument bereikt. Het Canadese ministerie van Volksgezondheid sprak van een "theoretisch risico" en taxeerde de waarschijnlijkheid van besmetting "zo goed als nihil". Niettemin wil Canada dat Brazilië aantoont dat het BSE-vrij is, en dat Canadese voedselinspecteurs worden toegelaten tot Brazilië om dat na te trekken. Tot die tijd komt Braziliaans rundvlees de landen van NAFTA niet meer in.

Volgens Brazilië zit er echter een luchtje aan de maatregel. Het land, dat beschikt over 's werelds grootste veestapel, heeft nooit een enkele gekke koe aangetroffen. De ware reden voor het "onaanvaardbare en willekeurige" verbod, in de woorden van de Braziliaanse president Fernando Henrique Cardoso, zit 'm in omstreden exportsubsidies - een gebied waarop beide landen het al vijf jaar met elkaar aan de stok hebben.

Brazilië wijst erop dat de Canadese maatregel kwam nadat de WHO een Canadees verzoek afwees om subsidies aan de Braziliaanse vliegtuigbouwer Embraer opnieuw te bestuderen. Embraer, maker van regionale jettoestellen, is de grootste concurrent van de Canadese vliegtuigbouwer Bombardier, marktleider in de productie van kleinere passagiersvliegtuigen (met een capaciteit tot zeventig passagiers).

Beide bedrijven zijn industriële paradepaardjes van hun landen, en genieten scheutige overheidshulp; ze voeren al jaren een moddergevecht waarbij ze elkaar beschuldigen van oneerlijke concurrentie om lucratieve orders (samen hebben ze de afgelopen jaren orders geboekt voor bijna 2.000 vliegtuigen).

Beide kanten hebben hun tegenstander voor arbitragepanels van de WTO in Genève gedaagd, en zowel Canada als Brazilië is door de WTO op de vingers getikt voor dubieuze concurrentiepraktijken, van renteloze overheidsleningen (Bombardier) tot directe prijssubsidies op vliegtuigen voor buitenlandse kopers (Embraer). Geen van beide zijden is echter met subsidies gestopt. De Braziliaanse regeling, Pro-ex, waarbij de overheid leningen verschaft aan buitenlandse afnemers van Braziliaanse producten tegen voordelige rentes, wordt door Brazilië verdedigd als noodzakelijk om te kunnen concurreren met bedrijven in geïndustrialiseerde landen. Canada weigert juist lijdzaam toe te zien terwijl Bombardier orders voor zijn neus ziet weggekaapt door Embraer.

Een oplossing van het Canadees-Braziliaanse conflict over exportsubsidies is dan ook nog lang niet in zicht. Canada diende onlangs een nieuwe klacht in bij de WTO omdat Brazilië zich niets zou aantrekken van vier eerdere uitspraken dat Pro-ex in strijd is met internationale handelsregels.

Brazilië deed vorige maand juist zijn beklag over een nieuwe Canadese lening aan de Amerikaanse luchtvaartmaatschappij Air Wisconsin, die Bombardier zou hebben geholpen om een order voor 75 vliegtuigen in de wacht te slepen. Volgens Brian Tobin, de Canadese minister van Industrie, was die lening gerechtvaardigd bij wijze van represaille tegen de aanhoudende Braziliaanse subsidies.

Hoe het ook zij, dit alles heeft volgens Canada niets te maken met het verbod van Braziliaans rundvlees. "Dit is puur en alleen een gezondheidskwestie", verklaarde Brian Evans, medicus van de Canadese Voedselinspectiedienst. Brazilië ziet dat anders. "Als Canada vasthoudt aan acties om de buitenlandse handel van Brazilië te schaden, houdt de Braziliaanse regering zich het recht voor om passende stappen te nemen", zei minister van Buitenlandse Zaken Celso Lafer. Canadese producten die bij een handelsoorlog uit Brazilië zouden kunnen worden geweerd zijn onder meer graan, papier en chemicaliën.

Bovendien heeft het Braziliaans Congres een resolutie aangenomen om voorlopig niet te stemmen over mogelijke handelsverdragen met Canada. En dat terwijl Canada en de VS het initiatief willen nemen NAFTA uit te breiden tot een vrijhandelsverdrag voor het gehele westelijk halfrond.

Sinds 1995 staat een visserijgeschil tussen Tobin, destijds minister van Visserij, en de EU handelstoenadering tussen Canada en Europa in de weg. De vraag is nu of corned beef een struikelblok kan vormen voor een handelsakkoord tussen Noord- en Zuid-Amerika.