Dossier BSE

Nieuws

Wat is BSE?

Maatregelen Europese Unie

Maatregelen Nederland

BSE in het buitenland

Chronologie

Bij alle ellende die de BSE- crisis veroorzaakt, tekent zich een versnelde aanpassing van de Europese landbouwpolitiek af: meer aandacht voor duurzame landbouw en veilig voedsel.

Door onze correspondent HANS BUDDINGH'

BRUSSEL, 29 JAN. De ene Brusselse functionaris heeft het over de "overantwoordelijkheid" van de Italiaanse regering in de gekkekoeien- crisis. De ander over de "schaamteloosheid" van de Beierse autoriteiten. De stemming op het directoraat-generaal Gezondheid en Consumentenbeschescherming van de Europese Commissie is ronduit grimmig.

Eurocommissaris David Byrne, hoogste verantwoordelijke, spreekt ook al enige tijd op hoge toon. Vorige maand wreef de Ierse Commissaris, een ex-advocaat, Duitsland in dat hij "niet verrast" was over de ontdekking van de gekkekoeienziekte (BSE) in de deelstaat Beieren. In een perscommuniqué herinnerde Byrne eraan dat al sinds 1994 in de Europese Unie een verbod op het voeren van vlees- en beendermeel aan herkauwers van kracht is. De conclusie was duidelijk: Duitsland heeft het verbod niet gerespecteerd of in elk geval niet goed gecontroleerd.

De verklaring was een reactie op eerder geuite kritiek van Duitse autorititeiten, dat juist de Europese Commissie tekort was geschoten. Byrne zei eerder al dat gebrekkige controle in sommige lidstaten het consumentenvertrouwen zó ondermijnt, dat hij maatregelen moet nemen die verdergaan dan strikt noodzakelijk. Het totaalverbod op beendermeel als diervoeding - ook voor varkens en kippen die niet vatbaar zijn voor BSE is daarvan het belangrijkste voorbeeld.

In het Europees Parlement hekelde Byrne - in een gezamenlijk optreden met commissaris Franz Fischler van Landbouw in felle bewoordingen "de drie lidstaten" (lees: Duitsland, Italië en Spanje) die sinds vorige zomer bleven volhouden dat ze BSE-vrij waren en dat de Commissie "zich vergiste" toen zij deze landen in de hoogste risico-categorie indeelde. En hij herinnerde eraan dat het vier jaar vergde om de lidstaten voor strengere spelregels te winnen. Beschuldigingen uit Italië over mismanagement van de BSE-crisis door de Commissie pareerde Byrne onder verwijzing naar een vernietigend inspectie-rapport van vorig jaar over de Italiaanse controle. Een kleine greep: geen nationaal controleprogramma, geen controle van bepaalde risicodieren, het volledig ontbreken van controle in sommige regio's.

Waarom bijt eurocommissaris Byrne zo van zich af? Niet alleen omwille van de voedselveiligheid, die volgens hem alleen met "totale transparantie" is gediend. "Deze Europese Commissie wil gewoon niet meer voor alles zondebok zijn", zegt een hoge medewerker. De huidige Commissie heeft juist de consumentenbelangen tot een speerpunt gemaakt om het aangetaste vertrouwen van de burgers in 'Europa' te herstellen. De vorige Commissie lag wegens de in het Verenigd Koninkrijk uitgebroken BSE-crisis veelvuldig onder vuur. Zij moest uiteindelijk in 1999 aftreden na ernstige kritiek op het beheer van EU-gelden. "Wij hebben het gevoel dat we meer van de BSE-crisis hebben geleerd dan de ministers van Landbouw", aldus een hoge functionaris op Byrne's directoraat-generaal. Die mening wordt gedeeld in het Europees Parlement. De liberale Nederlandse Europarlementariër Jan Mulder wijst op de nieuwe koers die in 1997, na de Britse BSE-crisis, werd ingeslagen, toen binnen de Europese Commissie de verantwoordelijkheid voor voedselveiligheid werd weggehaald bij de commissaris van Landbouw.

Het Europarlement was vorige week veel kritischer over de Oostenrijkse commissaris van Landbouw, Fischler, dan over zijn collega Byrne die direct verantwoordelijk is voor de BSE-bestrijding. Verschillende parlementariërs kritiseerden Fischler, omdat hij te lang passief was gebleven. Maar daarin lijkt nu, onder invloed van de BSE-crisis op het Europese vasteland, snel verandering te komen. Nadat Fischler onlangs al de nieuwe Groene Duitse minister van Landbouw die streeft naar meer biologische landbouw had geprezen, stelde hij recentelijk het hele Europese landbouwbeleid ter discussie. " Waarom staan in het gemeenschappelijke landbouwbeleid slechts de producten en niet de kwaliteit van de producten in het middelpunt en waarom gaat maar tien procent van de landbouwbegroting naar plattelandsontwikkeling, terwijl de helft van de boeren er al agrarische nevenactiviteiten bij doet", vroeg Fischler zich af.

De Europese regeringsleiders hebben twee jaar geleden in Berlijn in een fors politiek gevecht met name tussen 'netto ontvanger' Frankrijk en 'netto betaler' Duitsland het landbouwbeleid en het budget tot 2006 vastgelegd. In 2003 zou er een midterm review komen. Volgens Fischler krijgt deze aanpassing door de BSE-crisis een "bijzondere betekenis". Hij wil het hele landbouwbeleid ter discussie stellen "omdat in de landbouwpolitiek alles met alles samenhangt". Ook de beoogde uitbreiding van de EU zou, om financiële redenen, aanpassing noodzakelijk maken.

Mulder juicht Fischlers koerswijziging toe, maar stelt wel vast dat hij "een beetje met vuur speelt". Zo wilde Fischler ook weten op welke "zakelijke en morele gronden" bijna de helft van het landbouwbudget (totaal: 43 miljard euro per jaar) naar de akkerbouw gaat, terwijl daarin maar een handjevol boeren actief is in vergelijking met andere landbouwsectoren. Dat is in elk geval tegen het zere been van graanproducent Frankrijk. Fischlers suggesties zijn daarentegen uiterst aanlokkelijk voor Duitsland dat met z'n nieuwe minister van Landbouw ook een nieuw beleid wil. In Berlijn stonden Duitsland en Frankrijk al lijnrecht tegenover elkaar, maar daar zwichtte Duitsland uiteindelijk omwille van de politieke vrede. Het ziet er niet naar uit dat Duitsland nog eens zo'n geste doet.

De Franse regering wil wegens binnenlandse politieke gevoeligheid geen debat vóór de presidentsverkiezingen van 2002. Maar volgens experts in Brussel zouden de snel oplopende kosten van de BSE- crisis het landbouwdebat wel eens in een zeer hoge versnelling kunnen brengen. Dat betekent: verschuivingen binnen het budget en aanpassingen in het beleid.

Op het directoraat-generaal van Byrne worden de bewegingen aan het landbouwfront nauwlettend gevolgd. De recente ministerswisseling in Duitsland is er in elk geval met instemming begroet. "Veel ministers van Landbouw waren toch altijd simpelweg representanten van de landbouwindustrie", zegt een hoge functionaris.