Dossier BSE

Nieuws

Wat is BSE?

Maatregelen Europese Unie

Maatregelen Nederland

BSE in het buitenland

Chronologie

Het Europese landbouwbeleid moet op de helling, vinden Schröder en Brinkhorst. Voedselveiligheid moet een belangrijkere rol gaan spelen.

Door onze redacteuren JOOP MEIJNEN en RENÉ MOERLAND

ROTTERDAM, 12 JAN. De Europese landbouwpolitiek moeten worden hervormd, vinden zowel de Duitse bondskanselier Schröder als de Nederlandse minister Brinkhorst (Landbouw). Consumentenbelangen en voedselveiligheid moeten voorrang krijgen boven de economische belangen.

Met deze uitlatingen spelen Schröder en Brinkhorst behendig in op het tanende imago van de door crises geteisterde sector. Ze smeren nog eens de wissels voor aanpassing van het Europese landbouwbeleid, dat al geruime tijd in de overgang is van een 'aanbodgestuurde' (op boeren gerichte) naar een 'vraaggestuurde' (op consumenten gerichte) politiek.

Tot voor kort werden de Europese landbouwraden in Brussel gedomineerd door ministers die nauwe banden onderhielden met het 'Groene Front', de lobby's die zich schrap zetten voor de boeren. Niet zelden waren landbouwministers zelf ook boerenzonen. De deze week afgetreden Duitse minister Karl-Heinz Funke was hiervan nog een prominente vertegenwoordiger.

De laatste jaren zijn steunmaatregelen en subsidies minder op de voorgrond gekomen. De voedselcrises - niet alleen BSE, maar ook de varkenspest en de dioxinekippen - speelden daarin een belangrijke rol. Sinds de vorige Europese commissie het 'voorzorgbeginsel' invoerde, ontsnappen ook de landbouwministers niet aan strengere maatregelen als er de twijfel bestaat over risico's van voedsel. De invloed van wetenschappelijke adviescomité's is gegroeid, en in de lopende BSE-crisis treedt de Eurocommissaris voor Consumentenbescherming David Byrne vaker op de voorgrond dan zijn Landbouwcollega Franz Fischler. Het aantreden in Duitsland van Renate Künast, als eerste Groene minister van Landbouw in Europa, kan erop wijzen dat het Groene Front een nieuwe gedaante aanneemt: minder economie, meer consument.

Behalve door bezorgdheid over consumentenvertrouwen in voedselveiligheid is de omslag in het denken over de Europese landbouw ingegeven door twee andere ontwikkelingen. De ene heeft betrekking op de gewijzigde omstandigheden op de wereldmarkt, de andere met de verhoudingen binnen Europa.

Eerst de wereldmarkt. De Europese Unie is voorstander van vrijhandel, maar dat blijkt niet uit de wijze waarop haar eigen landbouwsector is ingericht, want daarop wemelt het van de productsubsidies en tariefmuren, ondanks saneringen in het kader van het zogenoemde plan- MacSharry en de Uruguayronde. Al waren de gevolgen voor betrokken deelsectoren soms uiterst pijnlijk, de beoogde volledige liberalisatie is nog lang niet bereikt. De mislukking van het wereldhandelsoverleg in 1999 in Seattle illustreert de weerbarstigheid van het af te leggen parkoers.

Dan de Europese Unie zelf, want die is er ook nog lang niet klaar voor. Het inzicht wint weliswaar veld dat de Europese landbouw op termijn de concurrentieslag verliest als men onveranderd vasthoudt aan omvangrijke exportsubdisies, prijsgaranties en inkomenssteun aan boeren. Maar er moet nog veel worden hervormd en aangepast voordat de zwaar gesubsidieerde sector helemaal fit is voor de wereldmarkt.

Enkele cijfers geven de omvang van de operatie aan. Het landbouwinkomen in de EU bestaat voor gemiddeld 29 procent uit subsidie. Van het totale EU-budget (vorig jaar circa 93 miljard euro) klotst meer dan 40 miljard euro door de landbouwsector. Tien procent daarvan gaat naar de plattelandsontwikkeling, waaronder vooralsnog ook de bevordering van de duurzame landbouw valt, die Schröder en Brinkhorst omarmen. Dit aandeel moet groter worden.Of dat gaat lukken is nog de vraag, want er speelt, tenslotte, nog iets anders. De EU wil namelijk flink uitbreiden. 'Brussel' onderhandelt daarover met twaalf kandidaat- lidstaten. Soms betreft het agrarische dwergen zoals Cyprus, maar in Polen en Hongarije vormt de landbouw een belangrijke bron van bedrijvigheid. De onderhandelingen met deze EU-kandidaten over het 'landbouwdossier' verlopen moeizaam. Ze willen graag van hetzelfde subsidieregime profiteren als de 'oude' EU-landen en voelen niets voor een tweederangsbehandeling. Maar de oude EU maakt zich steeds ongeruster over de financiële consequenties van een gelijke behandeling. Al eerder mislukten de pogingen om de EU-uitbreiding aan te grijpen om de hervormingen in de landbouw te versnellen. Niet uitgesloten is dat Schröder en Brinkhorst de BSE-crisis aangrijpen om het hervormingstempo langs een andere route alsnog op te voeren, ook al zullen de EU-kandidaten daar niet blij mee zijn. Want als het lukt, betekent het hoe dan ook: minder subsidie.