Dossier BSE

Nieuws

Wat is BSE?

Maatregelen Europese Unie

Maatregelen Nederland

BSE in het buitenland

Chronologie

Sinds nieuwjaarsdag worden álle geslachte runderen ouder dan 30 maanden met behulp van een snelle, Zwitserse test gecontroleerd op BSE. Het eerste rundvlees met BSE-vrij-garantie ligt dit weekeinde in de winkel.

Door onze redacteur JOEP DOHMEN

LELYSTAD, 4 JAN. Het epicentrum van de BSE-bestrijding in Nederland ligt in Lelystad. Daar staan de laboratoria van IDLelystad, voorheen de Dienst Landbouwkundig Onderzoek van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV). Er heerst topdrukte. Vanaf deze week moeten álle slachtrunderen van 30 maanden en ouder getest worden op de gekkekoeienziekte BSE. Met deze nieuwe, door de Europese Commissie verordonneerde, controlemaatregel is een belangrijke stap gezet in het veiliger maken van het rundvlees. Vóór medio vorig jaar werden in Nederland alleen dieren onderzocht die zich op de boerderij verdacht gedroegen. Als de boer en de dierenarts een vermoeden hadden dat het rund aan de gekkekoeienziekte leed, werd het dier geslacht en ging een stukje van de hersenstam naar Lelystad voor onderzoek. Met de toen gebruikte testmethode duurde het zeven tot tien dagen voordat er een uitslag was. Op die manier zijn de acht officiële Nederlandse gevallen van BSE ontdekt.

Sinds medio vorig jaar gebruikt ID-Lelystad, naast de langzame BSE- test, voor het eerst Prionics-Check, een snelle BSE-test. De test is ontwikkeld door Prionics inc., een bedrijf van medewerkers van de universiteit van het Zwitserse Zürich. In Zwitserland en Engeland wordt de test al sinds twee jaar toegepast bij de systematische controle van geslachte runderen ouder dan 30 maanden. Die leeftijdsgrens is belangrijk, omdat BSE tot nu toe niet is aangetoond bij jongere runderen. Frankrijk en Denemarken voerden de snelle Zwitserse test medio 1999 op kleinere schaal ook in. Dat gebeurde na een positief advies van de Europese Commissie. Met deze test kan een infectie met BSE worden ontdekt als het rund nog geen zichtbare verschijnselen van de ziekte heeft.

Prionics-Check biedt binnen 24 uur uitkomst. De stukjes hersenstam, verzameld door medewerkers van de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV), worden in Lelystad onderzocht. In de tweede helft van vorig jaar zijn bij destructiebedrijven en noodslachtplaatsen duizend runderen bemonsterd. Hun hersenweefsel is onderzocht met Prionics-Check. De duizend monsters leverden geen BSE op.

Eind vorig jaar besloot het ministerie, daartoe aangespoord door het toenemend aantal BSE-gevallen in binnen- en buitenland, de controle op de gekkekoeienziekte te intensiveren. Dit jaar zouden 12.000 runderen ouder dan 30 maanden getest worden. Dat aantal is daarna bijgesteld tot 40.000 stuks. Door nieuwe BSE-vondsten in Duitsland en Frankrijk nam de druk vanuit de Europese Commissie nog toe. Eind vorig jaar viel in Brussel het besluit om dit jaar vanaf 1 april in de hele Unie álle slachtrunderen ouder dan 30 maanden te testen. Die startdatum is vervolgens nog vervroegd naar 1 januari. Woordvoerster E. Balk van ID-Lelystad: "Dat kregen wij 4 december te horen. U begrijpt dat het een gigantisch werk is geweest om op tijd gereed te zijn." Dit jaar worden in Nederland naar schatting 500.000 slachtrunderen onderzocht.

In Lelystad zijn in een maand tijd laboratoria in gereedheid gebracht en mensen aangetrokken. Van de 700 werknemers van ID-Lelystad zijn er honderd permanent betrokken bij het BSE-onderzoek. In de laboratoria worden dagelijks 2.300 monsters onderzocht door twee ploegen, van zes uur 's ochtends tot elf uur 's avonds. Het onderzoekswerk wordt door zestig mensen gedaan. De veertig andere medewerkers doen de administratie, logistiek en voorlichting. In de honderd runderslachterijen in het land zijn dinsdag, de eerste werkdag na Nieuwjaar, de eerste monsters genomen door medewerkers van de RVV. De negentig 'monsternemers' doorklieven dagelijks 2.300 runderkoppen en verwijderen de hersenstam. Die wordt, voorzien van een code, opgestuurd naar Lelystad. De karkassen verdwijnen daarna ruim een etmaal in de koelcel, in afwachting van het resultaat van het onderzoek.

De monsternemers hebben een agrarische achtergrond. Ze zijn in december door de RVV geworven bij onder meer uitzendbureaus en in één week tijd opgeleid. De stroom monsters wordt gecoördineerd door de Centrale Organisatie voor de Vleesgroothandel (COV) in Rijswijk. De COV moet de dagelijks beschikbare capaciteit van 2.300 monsters verdelen onder de slachterijen.

"De kans dat nieuwe BSE-gevallen worden ontdekt is sinds dinsdag flink gestegen", zegt ID-Lelystad-woordvoerster Balk. Dat bleek eerder ook in Zwitserland. Sinds daar systematisch wordt gezocht met dezelfde snelle test, zijn drie keer zoveel BSE-gevallen ontdekt dan voorheen. Een woordvoerder van het ministerie van Landbouw zegt dat door het massaal testen van de slachtrunderen nu voor het eerst "de ware getallen van BSE in Nederland" op tafel komen. "We zullen over een jaar een beter inzicht hebben in de mate waarin BSE voorkomt. Daarmee is ook de bestrijding geholpen", aldus de woordvoerder.

De conclusie kan worden getrokken dat tot nu toe veel runderen met een niet-ontdekte BSE-infectie in de voedselketen zijn beland. Dat is gevaarlijk, omdat in wetenschappelijke kring verondersteld wordt dat de mens door het eten van besmette rundvleesproducten een variant van de dodelijke hersenziekte Creutzfeldt-Jakob kan krijgen. Balk van ID- Lelystad: "De besmette runderen kunnen voorheen inderdaad in de voedselketen beland zijn. Maar al sinds drie jaar worden in Nederland infectueuze delen van het rund, zoals de hersenen en het ruggenmerg, verwijderd. Daarmee is het risico aanzienlijk verkleind."

Het door medewerkers van de universiteit van Zürich opgerichte bedrijf Prionics inc. kan de vraag naar de snelle BSE-test niet aan. ID- Lelystad sloot vorig jaar net op tijd een contract voor de levering van een grote hoeveelheid testmateriaal. Andere landen moeten wachten tot het bedrijf de productie heeft opgevoerd. De test kost 130 gulden. De overige kosten worden geraamd op nog eens 130 gulden per rund. Bij een half miljoen tests per jaar in Nederland komt dat neer op 130 miljoen gulden. Vóór de jaarwisseling heeft het kabinet 350 miljoen gulden beschikbaar gesteld voor de bestrijding van BSE in Nederland.

Het ministerie van LNV betaalt de eerste drie maanden de kosten van de massale BSE-controle. De LNV-woordvoerder: "Daarna moet de markt de kosten zelf dragen." Dat betekent dat de kosten worden doorberekend aan de consument.

Het besluit van de Europese Commissie om alle slachtrunderen van 30 maanden en ouder vanaf 1 januari een BSE-test te laten ondergaan, kan overigens door maar weinig EU-lidstaten worden opgevolgd. Op Nederland en Denemarken na slaagde geen enkel land er in op tijd alle voorbereidingen te treffen. In die landen zijn daarom opkoopregelingen van kracht om runderen die geslacht moeten worden, maar die vervolgens niet getest kunnen worden, te vernietigen.

De eerste BSE-monsters zijn dinsdag tegen de middag aangekomen in Lelystad. In de loop van gisteren waren de eerste uitslagen bekend, allemaal negatief. Vanochtend kon de RVV dan ook voor het eerst partijen rundvlees in de slachterijen vrijgeven. Dat betekent dat dit weekeinde het eerste Nederlandse rundvlees met BSE-vrij-garantie in de schappen van de slagers en supermarkten ligt.