Dossier BSE

Nieuws

Wat is BSE?

Maatregelen Europese Unie

Maatregelen Nederland

BSE in het buitenland

Chronologie

Critici verwijten de officiële Britse BSE-rapporteur te grote vergevingsgezindheid jegens verantwoordelijke politici en ambtenaren.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

LONDEN, 30 OKT. Britse Conservatieve regeringen hebben het publiek jarenlang verkeerd voorgelicht over het gevaar van met BSE besmet rundvlees. Dat was de hoofdconclusie van het vorige week verschenen officiële rapport over het ontstaan van de BSE-crisis, geschreven door Lord Phillips, die ook twee jaar lang de hoorzittingen daarover leidde.

Maar Phillips, een rechter in het Hogerhuis, voegt eraan toe dat de misleiding geen opzet was. Bureaucratische stroop, gebrek aan overleg tussen verschillende ministeries en gezondheidsautoriteiten en een begrijpelijke maar misplaatste poging om paniek te voorkomen zouden de hoofdoorzaak zijn, aldus Phillips. Zijn rapport noemt wel namen en rugnummers van dertig direct betrokken politici en hoge ambtenaren, maar geen van hen draagt volgens hem individueel schuld. Wie had verwacht dat hij "zondebokken en slechteriken" zou aanwijzen, "wordt teleurgesteld", aldus Phillips nadrukkelijk.

Sterker nog, hij zei zelfs begrip te hebben voor een John Gummer, de voormalige Tory-minister van Landbouw, die zijn dochter voor de tv- camera een hamburger probeerde te voeren - overigens tevergeefs. Gummer kón, aan het begin van de crisis, nog niet met zekerheid weten of rundvlees een besmettingsbron was. Bovendien reageerde hij op de vraag van een journalist of hij zijn eigen kinderen rundvlees te eten zou durven geven, en ook een ontkenning had Gummer in problemen gebracht. De minister koos slechts achteraf gezien het verkeerde uit twee kwaden, aldus Phillips. De Tory-regering krijgt van hem zelfs "krediet" voor de veiligheidsmaatregelen die ze uiteindelijk nam, waaronder een controleregime voor abbatoirs en voor de export van Brits rundvlees.

Die vergaande "vergevingsgezindheid" en de "overgeballanceerdheid" van het rapport-Phillips stuit sinds vorige week donderdag op zware kritiek van politici, commentatoren in de media, van consumenten en van nabestaanden van vCJD-patiënten, de door BSE-vlees veroorzaakte fatale hersenverweking bij mensen. De kritiek luwde niet in het afgelopen weekeinde, waarin nieuwe gegevens naar voren kwamen over een mogelijk groter aantal doden door de ziekte van Creutzfeldt-Jakob en over het vrijkomen van BSE-materiaal uit Britse opslagplaatsen en verbrandingsovens.

Erik Millstone, lector politieke wetenschappen aan de Universiteit van Sussex, noemde het gisteren "in strijd met het bestaande bewijsmateriaal" dat het BSE-rapport concludeert dat het ministerie van Landbouw niet de dupe was geworden van een belangenconflict tussen boeren en consumenten. Het ministerie liet boeren hun gevaarlijke praktijken voortzetten temidden van groeiende aanwijzingen dat BSE op mensen via rundvlees kon worden overgedragen, terwijl ambtenaren van hetzelfde minsiterie herhaaldelijk de bezorgde consumenten susten. Dat Phillips "niemand op heterdaad betrapt" betekent nog niet dat het ministerie "onschuldig" is, aldus Millstone.

Nick Brown, de huidige Labour-minister van Landbouw, zei gisteren dat hij Phillips' "conclusies niet allemaal deelde", maar dat hij had gepoogd het rapport "eerlijk en geballanceerd" openbaar te maken. Hij uitte fellere kritiek op een andere Conservatieve voorganger, Douglas Hogg, die donderdag in het Lagerhuis zei door Phillips te zijn vrijgepleit van schuld omdat hij abattoirs strengere regels had opgelgd. Hogg liet doelbewust weg dat Phillips hem op andere punten wel kritiseert, aldus Brown, die duidelijk maakte dat de "wapenstilstand" over BSE voorbij is. Labour zal in de aanloop naar de verkiezingen, verwacht in 2001, van BSE een strijdpunt maken.

Of Labour zelf uit de wind blijft, valt nog te bezien. De regering- Blair, die Phillips aantstelde, heeft diens onderzoek nauwkeurig afgegrensd bij maart 1996, een jaar vóór ze zelf aan de macht kwam, maar lang voordat de crisis onder controle leek. De relatief onbestemde conclusies van Phillips komen bovendien bij ten minste zeven andere door Blair ingestelde onderzoeken, die evenmin tot nu geen harde feiten opleveren. Daaronder bevinden zich twee onderzoeken naar dodelijke treinongelukken, een onderzoek naar autopsiepraktijken in twee ziekenhuizen, een slepend onderzoek naar de uitbreiding van het vliegveld Heathrow en naar de schietpartij door Britse soldaten in Noord-Ierland tijdens Bloody Sunday. De Britse criminoloog Phil Scraton suggereerde vorige week dat zulke onderzoeken "ondemocratisch" zijn en dat ze als doofpot werken, omdat "politiek opportunisme" er een kans in krijgt. Zo wordt het publiek vertrouwen in het landsbestuur verder geschaad. Dat kan alleen herstellen, zeggen Scraton en anderen, als ook Blair ernst maakt met de door Phillips gevraagde "transparantie" tussen verantwoordelijke ministers en anonieme hoge ambtenaren die niet zijn gekozen maar wel cruciale beslissingen nemen.