Door onze redacteur MARIE-JOSÉ KLAVER
ROTTERDAM, 3 MAART. De Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag is niet in staat haar wettelijke plicht tot archivering van elektronische publicaties na te komen. Dit is het gevolg van beperkingen in de Auteurswet en de vergankelijkheid van informatiedragers als diskettes en magneetbanden waarop gegevens worden bewaard.

Volgens de Auteurswet mag de Bibliotheek digitale archieven niet zonder meer naar andere informatiedragers kopiëren. Voor het behoud van elektronische archieven is het maken van kopieën echter noodzakelijk, omdat gegevens op diskettes, magneetbanden en harde schijven van computers niet onbeperkt houdbaar zijn.

Behalve alle papieren publicaties die ooit in Nederland zijn uitgegeven, bewaart de Koninklijke Bibliotheek sinds 1994 in het Nationaal Depot Elektronische Publicaties (NDEP) ook elektronische informatiebronnen, zoals databanken, bibliografieën, encyclopedieën en artikelen uit kranten en tijdschriften. Steeds meer publicaties worden alleen in elektronische vorm aangeleverd. G. Noordermeer, wetenschappelijk medewerker van de KB, spreekt van een ,,levensbedreigende situatie voor het nationale erfgoed''. Als er niet tijdig kopieën van digitale informatiebronnen gemaakt mogen worden, gaan ze onherroepelijk verloren. De KB heeft het Instituut voor Informatierecht (IVIR) van de Universiteit van Amsterdam een onderzoek laten verrichten om alle auteursrechtelijke problemen te inventariseren. In het rapport 'Auteursrechtelijke aspecten van preservering van elektronische publicaties' spreekt het IVIR van een ,,paradoxale situatie''. De KB is enerzijds volgens de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek verplicht elektronische publicaties te archiveren en raadpleegbaar te houden en wordt anderzijds door de Auteurswet belemmerd deze verplichting na te komen. IVIR-onderzoekers K. Koelman en B. Westerbrink pleiten in het rapport voor wijziging van de Auteurswet. Westerbrink noemt de situatie waarin de KB verkeert 'ernstig'. ,,In de Auteurswet moet een passage worden opgenomen die de KB toestemming geeft om alle vormen van elektronische informatiebronnen te bewaren en te kopiëren voor het behoud van het nationale erfgoed'', aldus Westerbrink.

Volgens KB-beleidsmedewerker C. Groeneveld is de bibliotheek nu regelmatig in overtreding bij het bewaren en toegankelijk maken van elektronische informatie, omdat daarvoor kopieën worden gemaakt.

Pagina 8: KB wacht regeling af

Een belangrijk deel van de elektronische informatie wordt door de KB nu niet bewaard, omdat de instelling eerst een regeling van de auteursrechten wil afwachten. Omdat de Auteurswet zoveel beperkingen oplegt en de KB de goede relatie met uitgevers als Elsevier Science, Kluwer en VNU niet op het spel wil zetten, zijn de elektronische publicaties en databanken die de KB verzamelt alleen in het gebouw te raadplegen. Geïnteresseerden kunnen zo geen illegale kopieën maken. Volgens de Auteurswet moet de KB voor elke kopie vooraf toestemming van de auteursrechthebbende vragen.

De Nederlandse rechter past de Auteurswet streng toe. Vorig jaar verbood de rechter bibliotheken de LiteRom, een elektronisch archief met boekrecensies, te gebruiken nadat een recensent een kort geding had aangespannen.

In een andere rechtszaak kregen drie freelancers van de rechter gelijk die stelden dat de Volkskrant hun auteursrecht had geschonden omdat de krant zonder toestemming artikelen op cd-rom en op Internet had gepubliceerd.