Yen moet dalen

De Japanse economie zit in zak en as. Met de bestedingen van consumenten en producenten wil het maar niet vlotten. De werkloosheid is met 3,6% nog nooit zo hoog geweest en er wordt verwacht dat het bruto binnenlands product dit jaar zelfs zal dalen. De oorzaken voor al die ellende liggen vooral aan de aanbodkant van de economie. Toch blijft Japan proberen de oplossing te vinden door aan de vraagkant te sleutelen. De Japanse overheid heeft al een aantal keren geprobeerd de conjunctuur te verbeteren met stimulerende extra overheidsuitgaven. Vaak ging het daarbij om de uitvoering van grote infrastructurele projecten. De gedachte hierachter is dat zo'n bestedingsprikkel via het multiplicatoreffect doorwerkt in hogere bestedingen van gezinnen (extra consumptie) en ondernemingen (grotere bedrijfsinvesteringen). (Zie ook: 'Japan kopje onder? Economie hapert' ). Maar wil dat medicijn werken, dan moeten die gezinnen en bedrijven wel enig vertrouwen hebben in hun economische toekomst.

En daaraan ontbreekt het nu net in Japan. Begin april besloot de Japanse regering om een ander instrument in te zetten: belastingverlaging. Maar te vrezen valt dat ook van een verlaging van de belastingtarieven geen heil valt te verwachten. Uit een eind vorige maand gehouden enquête bleek dat Japanners een eventuele belastingverlaging niet zouden gebruiken om hun uitgaven te vergroten ('Yen-politiek is spil in nieuwe financiële crisis', NRC Handelsblad 28 mei 1998).

Ook de Japanse centrale bank heeft zich niet onbetuigd gelaten in de strijd tegen de laagconjunctuur. Het Japanse disconto staat intussen op 0,5%. De redenering dat goedkoop krediet de kooplust van de Japanners zou opwekken bleek in dit geval niet op te gaan. De verklaring is ook hier het ontbreken van consumenten- en producentenvertrouwen. Ook van de andere mogelijkheid die wordt genoemd, het opkopen van schuldpapier door de centrale bank, mogen geen wonderen worden verwacht. Alleen als de ontvangers van de verse yennen dat geld laten rollen, is er sprake van monetaire inflatie en nemen de bestedingen toe. Als het niet wil lukken om de binnenlandse bestedingen (de som van consumptie, overheidsbestedingen en bedrijfsinvesteringen) te vergroten, blijft er maar een alternatief over, dan moeten de buitenlandse bestedingen omhoog: de export. De gemakkelijkste manier om dat te bereiken is een depreciatie van de wisselkoers van de yen. Omgerekend in bijvoorbeeld dollars worden Japanse producten daardoor goedkoper voor de buitenlandse afnemers. Zo'n daling van de wisselkoers kan op twee manieren worden bereikt. In de eerste plaats door de korte rente te verlagen. Beleggen in yennen wordt op die manier minder aantrekkelijk. Op de valutamarkt zien we daardoor de vraag naar yennen afnemen, waardoor de yen deprecieert.

Gezien het feit dat het Japanse disconto al op 0,5% staat, is deze mogelijkheid uitgesloten. Een tweede manier om de yen omlaag te krijgen is door interventie van de Japanse centrale bank op de valutamarkt. De Bank koopt in dat geval met yennen vreemde valuta (bijvoorbeeld dollars en de Duitse marken) op. Het gestegen aanbod zorgt er dan bij gelijkblijvende vraag voor dat de yen in waarde daalt.
Voor de Japanse economie is dat een goede zaak. Maar de Verenigde Staten en een aantal Aziatische landen (vooral Zuid-Korea, Taiwan, Hong Kong en de Chinese kustprovincies) zullen daar minder blij mee zijn. Een verbetering van de Japanse concurrentiepositie gaat immers ten koste van die van hen. Het is daarom van belang dat de yen niet te ver en niet te snel in waarde zakt. De centrale bank van Japan moet, eventueel daarbij geholpen door de Amerikaanse centrale bank, zorgen voor een beheerste, gecontroleerde depreciatie (een 'managed decline'). De financiële markten in Azië zijn op dit moment toch al verre van stressbesteding.

JP

Zie verder:
'Export China daalt; Peking wil actie tegen koersval yen '
(NRC Handelsblad, 11 juni 1998)