Door onze redacteur RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
AMSTERDAM, 1 MEI. Even na 22.00 uur op Koninginnedag raakt de Amsterdamse politie bij het Centraal Station in de ban van wat in conflicttheorie het prisoners' dilemma heet: elke denkbare oplossing brengt onoverkomelijke problemen en vermoedelijke escalatie met zich mee.

Optie 1: De druk van duizenden gefrustreerde reizigers voor het Centraal Station verminderen door hen, al was het maar mondjesmaat, tot het sinds 20.00 uur gesloten en met enkele paarden, politiehonden en agenten zonder beschermende kleding verdedigde station toe te laten. Dat kan niet, laat de spoorwegpolitie weten. De vrouwelijke commandant van de Amsterdamse politie voor het CS - aan wier mobilofoonverkeer op frequentie 086.400 dit verslag is ontleend - realiseert zich rond 21.00 uur dat elke vorm van goodwill, de agressieve menigte voor het station tot rust brengen door hen het perspectief van vervoer te bieden, haar als middel van conflictbeheersing is ontvallen. En inmiddels blijft de menigte aangroeien: na 20.00 uur vervallen in Amsterdam, juist terwille van de openbare orde, alle muziekvergunningen op straat en gaat men massaal op huis aan. Veel agenten met de platte pet lopen verspreid door de stad om toe te zien op naleving van dit beleid.

Optie 2: Bussen inzetten om de reizigers buiten het station althans uit de omgeving van het station weg te krijgen. Het Gemeentevervoerbedrijf en het hoofdbureau van de politie zijn druk bezig die bussen te organiseren. Maar het commandocentrum vóór het station laat weten dat dit een onzalig idee is. Omdat er altijd te weinig bussen zouden zijn, dreigt een massale bestorming met onvoorspelbare gevolgen. Er zijn geen manschappen voorhanden om dat proces van de zijde van de politie te reguleren. Na 20.00 uur zijn er, zoals ieder jaar, namelijk voortdurend kleine crises in de stad waarvoor de vliegende équipes van de ME nodig zijn. Zo moet verhinderd worden dat ongeveer duizend mensen van een housefeest aan de Marnixstraat oprukken naar het toch al roerige Leidseplein. Het zal, schat de politie in, bovendien onmogelijk zijn om in de buurt van het station de honderden zwaar agressieve jongeren - veelal zwaar dronken of onder invloed van pillen - te scheiden van eerzame burgers die naar huis willen.

Optie 3: Handhaving van de status quo die sinds 20.00 uur op het plein voor het Centraal Station is ontstaan. Dat wil zeggen: enkele handjesvol agenten proberen zoveel mogelijk te voorkomen dat de menigte op het stationsplein het CS binnendringt via al eerder geforceerde deuren, rolluiken en hekken, terwijl linies mobiele eenheid op de drie bruggen die naar het stationsplein voeren verhinderen dat deze menigte met nog enkele duizenden mensen aangroeit. Het probleem met deze laatste optie is, dat hij eigenlijk niet houdbaar is. Met name de ME-eenheid op de middelste brug, in het verlengde van het Damrak, heeft het moeilijk omdat men aan twee zijden een agressieve menigte tegenover zich vindt, die in toenemende mate met het gooien van stenen en andere voorwerpen haar ongenoegen kenbaar maakt. Na 22.00 uur vallen er gewonden, zowel aan de zijde van de politie als onder burgers. Nadat van een ambulance de ruiten zijn ingegooid weigert de GG&GD nog langer de gevechtszone in te rijden en organiseert de politie een provisorische gewondenafvoer met arrestantenbusjes. De ME sleept gewonden daartoe achter haar linies. Om 22.23 uur zet de commandant van de eenheid op de middenbrug, nadat hij al enkele malen heeft gemeld dat zijn peloton "geheel in mekaar gegooid wordt", voor het eerst traangas in, zonder verder op nadere toestemming van het hoofdbureau te wachten. Omdat er niet voldoende manschappen aanwezig zijn om charges uit te voeren, is gas zijn enige mogelijkheid tot crowd control. Al spoedig nemen ook de ME-linies op de westelijke en de oostelijke toegangsbrug hun toevlucht tot gas, dat rond 23.00 u dreigt op te raken maar gelukkig nog net op tijd vanaf het hoofdbureau wordt aangevuld. Tot 00.30 u, dus twee uur lang, blijft gas het voornaamste middel van de politie voor het CS. Pas daarna zijn er voldoende andere mogelijkheden. Aanvullende ME - onder andere uit Rotterdam en de Zaanstreek - maakt het mogelijk om in de omgeving Prins Hendrikkade, Damrak en Martelaarsgracht charges uit te voeren, zodat de ME niet langer een sitting duck voor stenengooiers hoeft te zijn. Er is een video-eenheid, ter identificatie van de grootste geweldplegers. Er zijn voldoende manschappen voor arrestaties. Er is, twee uur na de eerste aanvraag bij het hoofdbureau, een waterkanon. En er hangt een helikopter boven het hele gebeuren, om het slagveld uit te lichten. De gedachte aan openbaar vervoer is bij dit alles volstrekt op de achtergrond geraakt. Pas om half twee besluit de politie dat er, vanaf de westelijke brug, weer druppelsgewijs hoopvolle reizigers het CS binnengelaten kunnen worden.