Koninginnedag in Amsterdam heeft maandag een chaos veroorzaakt op en rond de spoorwegen in de Randstad. De Nederlandse Spoorwegen (NS) konden het grote aantal mensen dat met de trein de hoofdstad wilde bezoeken en later op de dag wilde verlaten niet vervoeren. De Mobiele Eenheid moest ingrijpen omdat gestrande reizigers uit onvrede met voorwerpen gingen gooien.

Door onze redacteur PAUL STEENHUIS
AMSTERDAM, 1 MEI. De bestorming van het Centraal Station in Amsterdam is 's avonds om kwart voor tien in volle gang. Honderden mensen, af en toe schreeuwend, dringen vanaf het Damrak naar voren, in de richting van de blokkade die de ME voor het station heeft opgeworpen. Rijendik staan de ME'ers voor de brug die toegang geeft tot Stationsplein.

De mensen willen naar de treinen, naar huis, na het Konginnedagfeest dat ze in Amsterdam gevierd hebben. Maar ze mogen niet, ze worden tegen gehouden. Tegen kwart over tien rukt de massa stenengooiend en scheldend tegen de politie op. ,,Ga terug,'' klinkt het blikkerig versterkt bevel van de ME-commandant, en als de mensen dat niet doen, antwoordt de ME met traangas.

De vuilgele wolken traangas vullen de lucht boven de Prins Hendrikkade. De mensenmassa deinst terug, verspreidt zich, op zoek naar andere toeganswegen tot het station. Maar alle grote toegangswegen tot het Centraal Station, zijn door de ME-geblokkeerd, niet alleen met een peleton ME-ers, ook met ME-busjes en ME-ers te paard.

Toch is achter de linies, op het Stationsplein zelf, dat via een bruggetje bij het Ibis-Hotel makkelijk te bereiken is, de sfeer merkwaardig rustig. Voor het hotel staat een rij mensen met grote Oranje-mutsen. Ze willen een kamer huren, maar de portier is onverbiddelijk: ,,We zijn vol.''

,,We moeten in Amsterdam-West of zo maar een hotel zoeken,'' zegt Dennis de Graaf uit Den Haag. Hij heeft de hoop al opgegeven dat hij nog thuis komt vanavond. ,,We hebben wel treinen zien staan, maar je komt het station niet in. En de mensen op het station komen er niet uit.'' Dan hoort zijn vriendin, die naast hem loopt te bellen, dat vanaf station Lelielaan wel treinen rijden. ,,Maar hoe komen we daar?''

Het Centraal Station zelf is hermetisch afgesloten: voor de hoofdingang zijn de traliehekken neergelaten. Links en rechts van de ingang staat een ME-busje, met de achterkant helemaal tegen de gevel geparkeerd. Voor de gesloten ingang staat om de meter een ME-er in volle wapenrusting, met schild, helm en traangasmasker op. Daaromheen drentelen verdwaasde Koninginnedag vierders. Een vrouw zit op de bumper van de rechter ME-bus een sigaretje te roken, terwijl honderd meter verderop de traangaspatronen worden afgevuurd. Gestrande reizigers op het Stationsplein hangen in de verlaten tramhaltes en bellen mobiel of praten met elkaar. Bij de linkeringang, waar geen traliehekken neergelaten kunnen worden, blokkeren vier ME-bussen de glazen toegangsdeuren. ME-ers, ook met gasmaskers op, houden de wacht. De gestrandde reizigers vragen uitleg, maar het gasmasker bevordert de verstaanbaarheid van de agenten niet. Uiteindelijk maken ze duidelijk dat aan de rechterkant van het station bussen te vinden zijn, waar mensen verder in kunnen reizen.

Bij een hek voor een trap die toegang geeft tot de perronnen, proberen mensen ook informatie van de posterende agenten los te krijgen: ,,Meneer, meneer! Ik moet nog naar Enschede, en de laatste trein gaat om half twaalf! Kunt u mij er niet inlaten, alstublieft,'' vraagt een jonge vrouw. ,,Nee,''antwoordt de agent met wapenstok laconiek vanachter het hek. ,,Er mogen pas weer mensen in als het station leger is.'',,Maar als er geen mensen in mogen en geen mensen uit mogen, dan raakt het station niet leger'', roept een man die met zijn vrienden nog naar Brabant moet - nog minstens twee uur treinen. Hij wil ook naar binnen. ,,Als het hier wat rustiger wordt, en de mensen met de treinen vertrekken, mag u naar binnen,'' zegt de agent.

Dat het druk zou worden op Koninginnedag, dat kon je toch weten, roept een van de mannen. Ja, zegt de agent, maar het komt door de reizigers dat het nu allemaal in de soep gelopen is. De gestrande reizigers voor het hek reageren verbaasd. Hoezo? ,,Mensen zijn aan noodremmen gaan trekken enzo, daardoor is het allemaal misgegaan.'' Mopperend over de chaos slentert een deel van de reizigers richting bus, anderen blijven hangen en overleggen. De sfeer is eerder gelaten dan opgefokt.

Maar dat is tegen kwart over elf anders aan de Prins Hendrikkade. De massa is weliswaar verdreven, maar voor Hotel Victoria hebben zich de weerbarstigste, boze Koniginnedagvierders verzameld. Ze bekogelen de ME met stenen. De ME vuurt af en toe een traangassalvo af. In het groepje groene telefooncellen voor het Victoria Hotel is brand gesticht. De ruiten in de cel worden er met staven en balken onder luid gejuich aan diggelen gebeukt. Even later gaan ook tramhokjes die voor het Victoria Hotel staan eraan. Opnieuw schiet de ME traangas af, en jonge mannen met doeken voor neus en mond, petjes op en kale hoofden schieten weg. Het zijn er hooguit een stuk of tien, en ze zijn zo de hoek om bij de Nieuwezijds Voorburgwal.

Joelende mensen staan toe te kijken. De ME besluit tot een charge over de Prins Hendrikkade en strak in het gelid marcheren ze in wolken traangas van Damrak tot Nieuwezijds, met vier busjes die er grommend achteraanrollen. Maar ze ondervinden geen enkele weerstand. Een paar relschoppers gooien vanaf de Nieuwezijds nog een steen. De rellen lijken voorbij: hoe iedereen nog thuiskomt blijft een onopgelost raadsel.

Over het Damrak stromen opnieuw plukjes Koninginnedagfeestgangers richting Centraal, en komen verbaasd in prikkelende vlagen traangas terecht. Er liggen verwrongen dranghekken voor de stationsbrug, en een omgekieperd mobiel verkeersbord, dat blijkbaar duidelijk moest maken dat de toegang tot het station onmogelijk was. Afval is in de brand gestoken aan het begin van het Damrak, een man uit een snackbar probeert het vuur met een miezerig waterstraaltje te doven. Het is middernacht, en boven het station cirkelt, in de traangasdampen, een politiehelikopter. Koninginnedag is voorbij. Elders in de stad zijn de opruimploegen in volle gang en wordt in verschillende café's nog volop gefeest.