De plannen van de Duitse bondskanselier Schröder voor hervorming van het Europese bestel zijn vooral ingegeven door de vrees dat de huidige EU nog helemaal niet klaar is voor de uitbreiding met landen in midden- en Oost-Europa.

Door onze correspondent MICHÈLE DE WAARD

BERLIJN, 30 APRIL. Het Europa-voorstel van de Duitse bondskanselier Gerhard Schröder voor het komende SPD-congres laat er geen twijfel over bestaan. In ruim twee jaar is de kanselier uitgegroeid van scepticus tot pleitbezorger van verdere Europese integratie.

Oppositieleidster Angela Merkel van de conservatief-christelijke CDU/CSU en de invloedrijke CDU-parlementariër Elmar Brok, hebben Schröders voorstel tot een radicale hervorming van de Europese Unie verwelkomd. "Interessant" en "precies wat we nodig hebben", luidt hun commentaar.

Het is nog niet zo lang geleden dat de CDU het doel voor een Europese bondsstaat uit haar programma heeft gehaald. Nu sturen zowel de regerende SPD/Groenen als de oppositionele CDU/CSU erop aan Europa uit te bouwen tot de 'verenigde staten van Europa'. Want Schröder pleit ervoor, net als Joschka Fischer (Buitenlandse Zaken) eerder, Europa te centraliseren en de bevoegdheden van de lidstaten duidelijk vast te leggen. De Europese Commissie moet worden veranderd in een Europese regering. Het Europese Parlement moet met twee Kamers èn de bevoegdheid over de forse begroting van 90 miljard euro nu ook werkelijk iets te zeggen krijgen.

Brengt Schröder dit voorstel in bij de onderhandelingen over de hervorming van de Europese Unie, die in 2004 gepland zijn, dan is Duitsland het eerste land dat in het debat over de toekomstige vorm van Europa een nationale consensus heeft ontwikkeld. Zowel regering als oppositie zijn bereid Europa verder uit te bouwen tot een Europese federatie van staten.

Het is niet alleen goed dat Duitsland, in de personen van Fischer en Schröder, het voortouw neemt bij de verdere Europese integratie. Het is ook noodzakelijk. Want de kanselier is ontevreden met de toestand van de Europese Unie. Dat was al duidelijk geworden tijdens de Europese top in december in Nice. De uitbreiding van de Europese Unie van 15 tot mogelijk 28 landen maakt immers een efficiënt opererende uitvoerende macht dringend gewenst en in Nice is de lidstaten wat dat betreft weinig te binnen geschoten. In plaats daarvan werd eindeloos gestreden over de verdeling van het stemgewicht over de lidstaten.

Met zijn voorstel heeft Schröder de knuppel in het hoenderhok gegooid. Hoe logisch deze stap op weg naar meer integratie in Europa ook lijkt, Schröders plan belooft bij de Europese partners op forse weerstand te stuiten. In Groot-Brittannië, dat nog niet eens meedoet aan de euro en vreest voor de Europese 'superstaat', zal Schröders voorstel zonder meer op verzet stuiten. De eerste reacties uit Londen wijzen daar ook al op. En wat te denken van Parijs, dat helemaal niets voelt voor verandering van de huidige landbouwpolitiek en de daarmee gepaard gaande geldstromen. De Spanjaarden zetten zich al schrap tegen de op handen zijnde uitbreiding van de EU met de Oost-Europese landen, omdat ze vrezen voor vermindering van de financiële middelen aan Madrid. Ook de Scandinavische landen, vooral de Denen, zullen niet erg happig zijn op een grotere rol voor Brussel. De versterking van het Europese Parlement en de verandering van de tot nog toe machtige Europese Ministerraad in een 'Eerste Kamer' (naar model van de Duitse Bondsraad) leiden tot een aanzienlijke beperking van de invloed van afzonderlijke landen. Dat is volgens Berlijn ook nodig om enige beweging te krijgen in bij voorbeeld hervorming van het landbouwbeleid. Bij uitstek op dit terrein zal Duitsland met Frankrijk - het land waartegen het ooit drie oorlogen voerde en dat inmiddels een bijzondere vriend is geworden nog vele harde noten moeten kraken.

Daarvan is Schröder zich heel wel bewust. Nog is hij met zijn huidige voorstellen een eenzame Europeaan. Maar de kanselier heeft bij zijn voorganger, de grote Europeaan Helmut Kohl, gezien dat het bouwen van het Europese huis om een lange adem vraagt. Met zijn voorstel Europa uit te rusten met een regering en een parlement is Schröder in het offensief gegaan om de verlamming in de EU te doorbreken. Het is nu de kunst voor Schröder de komende jaren voldoende bondgenoten te vinden, zodat Europa daadwerkelijk wordt klaargestoomd voor de ambitieuze uitbreiding met een tiental landen in Midden- en Oost-Europa.