KONINGINNEDAG EN prinsjesdag vallen dit jaar wel heel bijzonder samen. Met het uitgavenakkoord voor 2002 dat het kabinet heeft bereikt, staat de begroting die op de Derde Dinsdag van september gepresenteerd wordt vast. Het kabinet is er in geslaagd om voldoende geld voor extra uitgaven te vinden en tegelijkertijd vast te houden aan de eigen begrotingsregels. De politieke cohesie van de paarse coalitie is versterkt en het vooruitzicht op een bestendiging van de sociaal-liberale coalitie in een volgende kabinetsperiode is op deze zonnige Koninginnedag aanmerkelijk toegenomen.

Premier Kok kan volgend jaar oogsten. Eerst het sprookjeshuwelijk van kroonprins Willem-Alexander en Máxima en dan een droombegroting. Vanaf januari laten de salarisstrookjes in segmenten van de collectieve sector - zorg, onderwijs, openbare orde - aardige inkomensverbeteringen zien. Her en der slaan wat voordeeltjes van lastenverlichting neer. Daarna volgen de Kamerverkiezingen in mei en de kiezers zullen zich ongetwijfeld herinneren aan wie ze dit oranje-paarse festival te danken hebben.

Het meesterbrein van de begroting is het rekenwonder van Den Haag, Gerrit Zalm. Zalm, over enkele maanden de langst zittende minister van Financiën van Nederland, heeft de afgelopen zeven jaar een formidabele prestatie geleverd. Natuurlijk, vanaf 1994 heeft hij kunnen profiteren van een onafgebroken periode van economische opgang, waardoor de belastinginkomsten over de rand van de schatkist stromen en conjunctuurgevoelige uitgaven beperkt blijven. Maar nadat hij Nederland had klaargestoomd voor de toelatingscriteria van de Economische en Monetaire Unie, heeft hij vastgehouden aan zijn regels van de sobere penningmeester, waarbij uitgaven en inkomsten gescheiden blijven. Met als paradox dat hoe beter het gaat, des te groter de politieke druk om zijn begrotingsnormen te versoepelen.

VOOR DE BEGROTING van 2002 heeft Zalm al zijn creati viteit ingezet. Uiteindelijk heeft hij 7,9 miljard gulden bijeengesprokkeld voor 'nieuw beleid', bijna 3 procent van de totale begroting. Binnen zijn zelfgeconstrueerde uitgavenplafond heeft Zalm dit geld deels gevonden door met een stofkam door de uitgaven van zijn collega's te gaan. In hoeken en gaten heeft hij de nodige miljarden tevoorschijn gehaald, onder meer van eerder toegewezen bedragen die departementen niet hebben besteed.

Zo kon een aanvankelijk verwachte tegenvaller bij de uitgaven van een half miljard gulden in 2002, uiteindelijk tot een meevaller van bijna acht miljard gulden worden omgetoverd. Enig creatief rekenwerk is ingezet: de minister van Financiën heeft de toekomstige daling van de rentelasten op de staatsschuld - dankzij verdergaande aflossingen - ingetekend om tijdelijke meevallers blijvend te maken. Zalm verkoopt met andere woorden de huid van de beer nog voordat deze geschoten is, maar hij weet nu al zeker dat hij raak zal schieten. Hetzelfde kunstje met de rente kan hij alleen niet nog eens leveren.

Er is dus extra geld om te investeren in de gezondheidszorg, het onderwijs en de veiligheid. Grotendeels zal dit besteed worden aan verbeteringen van de arbeidsvoorwaarden en de betrokken beroepsorganisaties zijn over het algemeen ingenomen met het resultaat. Des te merkwaardiger is het dat de Landelijke Huisartsenvereniging deze week tóch een staking wil doorzetten. Belangrijk is ook dat het beleid van aflossing van de staatsschuld en gerichte lastenverlichting doorgaan.

DE REGERINGSPARTIJEN plukken hiervan volop de voordelen in de vorm van lagere rentelasten en vermindering van de armoedeval, de inkomenshindernis tussen inactiviteit en werken. Bij alle tevredenheid moet ten slotte niet uit het oog verloren worden dat verbetering van de collectieve sector niet alleen een kwestie is van geld, maar ook van organisatie. Na de miljardendans volgen deze zomer de verkenningen voor het beleid van het volgende kabinet. Dat moet de basis voor Paars III worden.