De Montenegrijnse verkiezingen hebben de voorstanders van onafhankelijkheid in verwarring achtergelaten. Een groot aantal mensen stemde onverwachts tegen.

Door onze redacteur YAËL VINCKX

PODGORICA, 23 APRIL. De verliezer heeft gewonnen. Althans, hij vierde de afgelopen nacht feest op het centrale plein in de Montenegrijnse hoofdstad Podgorica. Daar zwaaiden de aanhangers van een federaal Joegoslavië met Joegoslavische vlaggen en dreunden Servische hymnes uit de luidsprekers van de auto's. De opiniepeilers hadden menigeen op het verkeerde been gezet. Bijna veertig procent van de 448.000 stemgerechtigden stemde gisteren voor het behoud van Joegoslavië - en daarmee tegen de onafhankelijkheid van Montenegro. Het is een percentage dat vele verwachtingen te boven ging.

De voorstanders van onafhankelijkheid, verenigd in 'De Zege is aan Montenegro', hebben wel gewonnen, maar hun zege is bijzonder klein. De coalitie onder leiding van de Montenegrijnse president Milo Djukanovic heeft een procent meer stemmen binnen gehaald dan de coalitie 'Samen voor Joegoslavië onder leiding van Predrag Bulatovic. Dat brengt de president en de zijnen in een lastig parket. Want moet een land onafhankelijk worden als bijna veertig procent van de bevolking tegen is?

De 'onafhankelijken' hadden het zo mooi gepland. De verkiezingen moesten hun een meerderheid in het parlement opleveren, waarna zij het referendum zouden uitschrijven. In de zomer zou het volk zich dan uitspreken voor een zelfstandige staat. Maar de Montenegrijnen zelf gooiden roet in dat eten. Ze vormden gisteren lange rijen voor de stemlokalen - 82 procent van de stemgerechtigden kwam opdagen, het hoogste percentage ooit in Montenegro. En een groot deel van hen stemde voor Samen voor Joegoslavië. Over de redenen braken duizenden nationale en internationale waarnemers zich afgelopen nacht het hoofd. De verkiezingen waren te veel over één onderwerp gegaan - onafhankelijkheid - en te weinig over de economische noden van het volk. Ze hadden daardoor te veel op een referendum geleken, zei de een. Ze waren een afstraffing van Djukanovic, door een deel van het volk beschuldigd van zelfverrijking, zei de ander. Een combinatie van die factoren ligt voor de hand. Djukanovic' droomscenario kan nog plaatsvinden, maar de uitkomst is onzeker. De 'uitdaging' is ineens een 'risico' geworden. Durft Djukanovic een risicovol referendum wel aan?

De Liberale Alliantie kan het referendum dichterbij brengen. Het zijn de voorstanders van het eerste uur; nooit wilden ze besprekingen met Servië, altijd stuurden ze aan op onafhankelijkheid. De liberalen wonnen gisteren minder dan voorspeld (7,8 procent in plaats van 12 procent) maar kregen wel de macht in handen. De Zege is aan Montenegro heeft immers alleen met de steun van de liberalen een meerderheid in het parlement. Die meerderheid is nodig om het referendum te kunnen uitschrijven. Binnen De Zege is aan Montenegro bestaat nu de angst voor onredelijke eisen van de Liberale Alliantie. Die kan wel eens meer geld, ministersposten en, niet op de laatste plaats, een referendum- op-korte-termijn eisen. Zo kan Djukanovicc onder druk worden gezet om het referendum toch snel uit te roepen.

Het is ook de vrees van het Westen. De Verenigde Staten en Europa hebben steeds aangedrongen op de instandhouding van Joegoslavië. Montenegro's onafhankelijkheid zou de stabiliteit op de Balkan in gevaar kunnen brengen. De Albanezen in Kosovo en Macedonië en de Kroaten in Bosnië willen ook grotere autonomie. Het Westen heeft dan ook steeds op president Djukanovic ingepraat. Ga nog eens met Joegoslavië praten, ga nog eens met de Joegoslavische president Vojislav Kostunica aan tafel zitten, klonk het uit diverse hoofdsteden. Die druk zal, na de marginale overwinning van de voorstanders van onafhankelijkheid, toenemen.

Maar de deelnemers aan De Zege is aan Montenegro hebben steeds laten blijken zich weinig van die druk aan te trekken. Zelfs het dreigement om de internationale hulp aan Montenegro te reduceren, kon de voorstanders niet op andere gedachten brengen. Op zijn beurt heeft Kostunica laten weten geen staatsverband met een onafhankelijk Montenegro aan te willen gaan. Gaat het land alleen verder, dan wordt het een buurland van Servië, net als andere buurlanden.

De tegenstanders van een onafhankelijk Montenegro zijn nog niet zo zeker van die afscheiding. Hun zelfvertrouwen groeide de afgelopen nacht, minuut na minuut, op dat koude plein in Podgorica.