Ze zijn zestien, komen van het vmbo, houden van uniformen en zijn schaars. Leger en politie zijn er gek op. Deel 1 van een tweeluik over personeel werven via het onderwijs: het leger.

Door onze redacteur STEVEN DERIX

OIRSCHOT, 13 APRIL. Koen Stuker (17) en Deborah van Rossum (17) zitten in gevechtspak in de schoolbanken van de Generaal De Ruyter van Steveninck-kazerne in Oirschot. Sergeant Van Herk schrijft militaire kaartcoördinaten op het bord: FS 55899660, FS 55859658, FS 55839653.

"Kijk", zegt Koen. "Ik heb me niet geschoren, vanmorgen." Deborah bestudeert Koens gladde kin. "Daar zullen ze wel wat van gaan zeggen, straks."

"Dat hebben ze al vier keer gedaan!", zegt Koen triomfantelijk. Zijn hand glijdt over denkbeeldige stoppels. "Ik denk dat ik mijn baard ga laten staan."

Koen en Deborah zijn leerlingen van het regionaal opleidingscentrum (ROC) Zadkine in Rotterdam. Samen met hun klasgenoten volgen ze het 'oriëntatiejaar Koninklijke Landmacht', een éénjarige opleiding die mbo-leerlingen de mogelijkheid geeft te 'snuffelen' aan een baan in het leger. Op hen heeft de Koninklijke Landmacht zijn hoop gevestigd.

Het personeelstekort van de landmacht wordt steeds nijpender. Nu is er voor elke vier Beroepsmilitairen Bepaalde Tijd (BBT'ers) ten minste één vacature. Anders gezegd: een kwart van het soldatenbestand staat leeg. Oud-bevelhebber M. Schouten liet er kort voor zijn vertrek twee weken geleden geen twijfel over bestaan. Als het probleem van de werving niet binnen vijf jaar is opgelost, aldus Schouten tegenover Nova, "dan zakt de landmacht door zijn hoeven."

Het oriëntatiejaar is mogelijk een deel van de oplossing. Dit jaar volgen 467 leerlingen op elf ROC's in Nederland de opleiding; ongeveer 75 procent van hen zal een contract als BBT'er tekenen, zo is de ervaring. Het volgend schooljaar wordt het aantal opleidingsplaatsen meer dan verdubbeld tot 1050 op 24 ROC's: 750 rekruten, ongeveer 20 procent van het totaal aantal BBT'ers dat de landmacht het afgelopen jaar wist te werven. Ook de luchtmacht en de marine zien inmiddels het potentieel van het 'brugjaar' leger: in september start de eenjarige opleiding 'Vrede en Veiligheid', waarin ongeveer 150 leerlingen kunnen kiezen voor een stage bij een van de drie krijgsmachtdelen. "We geven ze gewoon de algemene militaire opleiding, maar dan gedoseerd", zegt kapitein De Boer in de kantine in Oirschot. Hij is verantwoordelijk voor het oriëntatiejaar. "We laten ze zien dat militair zijn niet hetzelfde is als de film, de mooie reclameposter en het stoere verhaal in de disco. Dat je soms moet wachtlopen in de regen." Om hem heen inspecteren de leerlingen vrolijk kwebbelend hun lunchpakketten. Twee meiden zijn bezig met wat duw- en trekwerk, Rens Tuit hang quasi- nonchalant in zijn stoel. "Ik ga bij de luchtmobiele brigade", zegt hij. "Of bij de commando's."

"Het grote voordeel van het oriëntatiejaar is dat het iedereen voordelen biedt", zegt kapitein De Boer. "Scholen geven een leuk lesprogramma dat leerlingen trekt. Ouders vinden het belangrijk dat kinderen, die vaak niet meer willen studeren, enige discipline wordt bijgebracht. Voor de leerlingen is het grote voordeel dat ze zich kunnen oriënteren op een baan, zonder meteen een definitieve keuze te hoeven maken."

Voor de landmacht is het grote voordeel ondertussen dat het leger kandidaat- rekruten aan zich bindt, die eigenlijk nog niet in dienst mogen. Op dit moment wordt er in Genève nog onderhandeld over het zogenoemde facultatieve protocol van de rechten van het kind, dat paal en perk moet stellen aan de rekrutering van kindsoldaten in de wereld. Een grote meerderheid van de Tweede Kamer wil dat Nederland tijdens de onderhandelingen zal pleiten voor een verbod op het in militaire dienst nemen van jongeren onder de 18 jaar. Staatssecretaris Van Hoof (Defensie) weigert echter aan deze wens van straight eighteen tegemoet te komen. Als de krijgsmacht alleen jongeren mag werven die ten minste achttien jaar zijn, is het volgens de staatssecretaris onmogelijk om aan voldoende personeel te komen. Defensie hanteert daarom de leeftijd van 17 jaar.

Maar ook die leeftijd is eigenlijk nog te hoog. In de vijver van laagopgeleide minderjarige schoolverlaters moet Defensie jongeren al weten te interesseren voor een baan in het leger als zij 16 zijn, als ze klaar zijn met hun vbo- of mavo-opleiding. Het oriëntatiejaar staat open voor leerlingen die op 1 oktober van het schooljaar 16 zijn geworden. Na afloop van dat jaar zijn de leerlingen 17 en dus oud genoeg om te solliciteren. Zonder het oriëntatiejaar waren ze in de tussentijd waarschijnlijk ergens anders aan de slag gegaan.

De leerlingen worden opgeleid voor algemeen beveiligingsmedewerker, zodat ook degenen die besluiten niet te tekenen, een diploma hebben waarmee ze aan de slag kunnen. Voor de rest is het programma van het oriëntatiejaar vooral toegesneden op het toekomstige militaire beroep. Tijdens 'groene dagen' op de kazerne leren leerlingen marcheren, touwklimmen en gaan ze op de bivak. In het 'burger'-lesprogramma in Rotterdam nemen sport en fitness een belangrijke plaats in, om de leerlingen op tijd in vorm te krijgen voor de militaire keuring. Maar Rob Op ten Berg, coördinator 'beveiliging en veiligheid' van het Zadkine College, bestrijdt dat het oriëntatiejaar vooral een 'wachtkamer' is van de Koninklijke Landmacht. "Wij als school vinden het heel belangrijk dat iemand met een diploma van school gaat. Het lesprogramma sluit aan bij de interesses van de leerlingen. Dit zijn geen jongeren die nog willen leren. Dit zijn doeners."

Karola Stigter (17) en Patricia Waardenberg (18) leveren in Oirschot hun militaire uitrusting in. Ze gaan niet mee op eindbivak, het militaire bestaan valt tegen. "Ik had aldoor discussies met de sergeant", zegt Patricia. "Hij wilde aldoor gelijk hebben en daar kan ik niet tegen. Je kunt toch ook af en toe overleggen?" Karola: "In de spotjes laten ze alleen de leuke dingen zien. Ze geven een ideaalbeeld dat niet klopt met de werkelijkheid."

"En?",vraagt een sergeant. "Wat ga je nu doen?"

Karola zet haar handen in haar zij. "Ik ga bij de politie."