Het incident over het gestrande Amerikaanse spionagevliegtuig is geëindigd met applaus in Peking en Washington over het eigen optreden. Maar de voorstelling gaat door.

Door onze redacteur FRANK VERMEULEN

ROTTERDAM, 12 APRIL. Washington en Peking claimen beide als 'overwinnaar' te voorschijn te komen uit de impasse over het incident met een Amerikaans spionagevliegtuig. Alles draaide uiteindelijk om een schriftelijke Amerikaanse spijtbetuiging voor het ongeluk waarbij op 1 april een Chinese piloot om het leven kwam. Deze brief kon door China breed worden uitgelegd als een schuldbekentenis en een excuus voor de gemaakte fout. In de VS viert de regering voornamelijk de 'redding' van de 24 bemanningsleden van het toestel als een majeure overwinning van de president zelf. Hoewel het applaus in beide hoofdsteden al geklonken heeft, is de voorstelling allerminst ten einde. Het is immers nog niet duidelijk wie het elf dagen durende partijtje psychologisch Chinees worstelen heeft gewonnen - áls er al een overwinnaar is aan te wijzenGoed beschouwd is aan geen van China's eisen tegemoetgekomen. Vanaf het begin van de impasse hebben president Jiang Zemin en verschillende woordvoerders van het ministerie van Buitenlandse Zaken vastgehouden aan een reeks voorwaarden waaraan de Amerikanen moesten voldoen voordat er überhaupt sprake kon zijn van overleg over het vrijlaten van de bemanning en het terugzenden van het kostbare spionagevliegtuig, zoals Bush had geëist. Het ging om het stopzetten van Amerikaanse spionagevluchten pal onder de Chinese kust, het toegeven van de Amerikanen dat zij de botsing hadden veroorzaakt en het Chinees luchtruim hadden geschonden, het aanbieden van excuses daarvoor en tot slot het verschaffen van uitleg aan het Chinese volk. Voorwaarden die reminiscenties oproepen aan de Chinese eis aan Lord George Macartney om negen keer met zijn hoofd op de grond te bonken voor de keizer van China. Dat was toen hij in 1793 als eerste vertegenwoordiger van de Britse Kroon op audiëntie kwam bij de Chinese keizer, zoals de Herald Tribune vanochtend memoreerde. Overigens loopt de Britse en Chinese geschiedschrijving eveneens uiteen over de vraag of Macartney nou die kowtow heeft gemaakt - of niet.

Ook voor de Amerikanen was het hele incident weinig roemvol. Zij moesten tot hun schande een geheim spionagevliegtuig vol geclassificeerd instrumentarium en personeel aan de grond zetten bij de vijand. Deze begon in alle rust aan het ondervragen van de spionnen en aan een nauwgezet onderzoek van dat interessante vliegtuig. De president van de VS en zijn regering waren voor het lot van het marinepersoneel gedurende 11 dagen overgeleverd aan de welwillendheid van Peking. Ter verdere vernedering van de VS liet een Chinese woordvoerder van Buitenlandse Zaken vanochtend weten dat China "geen enkele garantie kan geven" dat de EP-3E Ariës II ooit nog terugkeert naar Amerika. Maar dat was al nadat vice-president Cheney had laten weten dat "het een gegeven is" dat de spionagevluchten gewoon doorgaan.

President George Bush heeft gedurende de afgelopen week, vergezeld van een achtergrondkoor van morrende conservatieve Republikeinse Senatoren, enige malen gezinspeeld op "beschadiging van de betrekkingen" tussen beide landen. Hoewel hij nooit specifiek werd, duidde hij op drie voor China belangrijke kwesties: Taiwan, de toetreding tot de Wereld Handels Organisatie (WTO) en de Olympische Spelen van 2008. Volgende week zal de regering Bush besluiten of het geavanceerde wapensystemen zal verkopen aan Taiwan, dat door Peking wordt beschouwd als een "opstandige provincie". Dat besluit zal zeker worden beïnvloed door deze kwestie met het spionagevliegtuig. Ook de Chinese toetreding tot de Wereld Handels Organisatie (WTO), van belang voor de verder ontwikkeling van China's economie, kan negatief door de VS worden beïnvloed. Hetzelfde geldt voor de toekenning van het gastheerschap voor de Spelen in 2008, wat voor het prestige van Peking van groot belang is. Maar president Jiang Zemin heeft in de eigen regio grote winst geboekt. Gedurende het gehele incident, dat in Washington aanleiding gaf tot witte knokkels en zenuwtrekken rond de monden, was Jiang doodgemoedereerd bezig aan een toernee door Latijns Amerika, de achtertuin van de VS. Daar verklaarde hij onder meer dat het niet gezond is voor de wereld als er één overheersende macht is. De omliggende Aziatische landen is getoond dat China de hegemonie van de VS eenvoudig niet erkent. De kwestie van de spionagevluchten, zo is afgesproken, zal verder onderwerp zijn van onderhandelingen. Alleen al het feit dat Amerikaanse vluchten door internationaal luchtruim ter discussie staan, relativeert de Amerikaanse hegemonie.

Veel media in Aziatische landen hebben China tot winnaar uitgeroepen. De hoofdredacteur van de Thaise krant The Nation, Suthichai Yoon, verklaarde dat als het gaat om eer en imago, China "op een schaal van 100, 60 heeft gescoord tegen 40 voor de VS". Zelfs de China Times van Taiwan schreef: " Communistisch China is de grote winnaar" en "zelfs mensen die vijandig staan tegenover China moeten toegeven dat wat Peking deed, goed gedaan is". De Indonesische analist Kusnanto Anggoro meent dat de afgang van de Amerikaanse regering te wijten is aan "besluiteloosheid". De Singapore Straits Times erkent dat China "lof verdient voor het bezweren van een crisis". De Hongkongse politicoloog Lau Siu-kai, ten slotte, merkt op dat "het incident beide zijden toestaat elkaar beter te leren kennen en te ontdekken waar elkaars grenzen liggen". Maar duidelijk is tegelijkertijd dat Amerikaanse grenzen en Chinese elkaar overlappen en dat spanning daarover voort zal duren. China's status is daarmee definitief veranderd van de 'strategische partner', onder president Clinton, naar die van 'rivaal in de regio' onder diens opvolger Bush.

Zie ook:

Een kowtow voor Peking (10 april 2001)
Relatie VS met China op scherp na luchtincident (2 april 2001)