Is het domheid, hebzucht of de kick van de spanning? Topmanagers begeven zich bij de afgrond met hun handel in aandelen, zoals ook nu blijkt bij Philips-president Boonstra.

Door onze redacteur MENNO TAMMINGA

AMSTERDAM, 11 APRIL. Hoeveel incidenten heb je nodig om van een zekere regelmaat te spreken, om het woord patroon nog maar niet te noemen? Met nog drie weken te gaan als president van Koninklijke Philips Electronics voegt C. Boonstra een nieuwe affaire toe aan het toch al geteisterde bedrijfsleven. Al geeft de doorsnee topmanager, optimist en toekomstgericht als hij is, openlijk maar liever geen blijk van afbladderende imago's.

De publieke furie over excessieve en gemakkelijk verdiende winsten op aandelenopties leek overleefd. Managers beloofden meer openheid. Maar nu wankelen voetstukken. De affaire-Boonstra - hij zou met voorkennis aandelen mediabedrijf Endemol hebben gekocht - raakt de zakenwereld in het hart. Boonstra is Philips en Philips is Nederlandser dan welke andere firma ook. Geen bedrijf wekt zoveel Oranje-gevoelens. Iedereen kent het, iedereen heeft er een mening over.

De beschuldiging tegen Boonstra van beurswaakhond STE is de laatste in een reeks van twijfelachtig zakendoen en justitiële vervolging van topmanagers. Steeds weer rijst de vraag: aan welke normen houden zíj zich eigenlijk? Is het domheid, hebzucht of de kick van de spanning?

Zij zijn nog maar net bekomen van de eis van een jaar cel tegen een van hun vedetten, voormalig-president-commissaris A. Maas van uitzendbureau Content. Justitie verdenkt hem van effectenhandel met voorkennis. Niet voor privé-gewin. Maar om op de beurs personeelsopties van Content af te dekken, terwijl hij wist dat een overname en bijbehorende koersstijging ophanden waren.

Maas redde in de jaren tachtig warenhuis KBB (Bijenkorf, Hema) en is commissaris bij Heineken en TPG, waar de overheid de dominante aandeelhouder is. Zijn medecommissarissen bij Content waren S. Tóth, de huidige levensgezellin van Boonstra, en oud-minister- president R. Lubbers, die na het uitbreken van de Content-affaire het idioom met een nieuwe uitdrukking verrijkte. Hij was slechts "commissaris op afstand".

Tóth speelt opnieuw een hoofdrol, al is niet duidelijk welke. Zij was commissaris van mediabedrijf Endemol toen Boonstra die aandelen kocht. Op 17 maart werd Endemol opgekocht door de Spaanse telefoongigant Telefónica.

Die 17de maart streed Endemol met internetaanbieder World Online om de aandacht van het publiek. Na de ongekend heftige koersval van World Online kwamen de schandalen. De Telegraaf onthulde dat diverse kopstukken uit het bedrijfsleven, onder wie de leiders van Ahold, Blokker, Getronics en Heineken, met voorrang hadden mogen inschrijven op de aandelen. Enkele van deze bedrijven bleken ook met World Online te praten over zakenplannen. Justitie heeft een gerechtelijk vooronderzoek naar de gang van zaken rond World Online geopend.

En dan zijn er nog affaires bij ABN Amro (zwart en crimineel geld) en de Rabobank (D'n Anwas) geweest, plus een voorkeniszaak rondom de vrouw van toenmalig ABN Amro-bestuurder De Bièvre, die hem de kop kostte en door de bank met een schikking van een miljoen werd afgekocht. De fiscus verdenkt telefoonbedrijf Versatel van foute aangifte bij verstrekte personeelsopties.

En dan zijn er de fiscale fraudes die uit operatie-Clickfonds volgen. Een adjunct-directeur van Philips Pensioenfonds was verdachte in deze zaak. Justitie kwam tot een schikking met de Philips-manager. Daarvoor had Philips korte metten gemaakt met een manager die had ingestemd met miljoenenbetalingen aan drie RTL-directeuren. Toen zei Boonstra: "Ik erger mij aan het beeld naar buiten toe dat Philips zich bezig zou houden met dingen die op de grens van het toelaatbare zouden liggen. Ik zal er alles aan doen om dat te voorkomen. Dat kan ik doen door naar buiten toe en aan onze eigen organisatie duidelijk te maken waar die grenzen liggen."