In Bosnië is de spanning tussen extremistische Kroaten en de internationale gemeenschap zeer hoog opgelopen.

Door onze correspondent YAËL VINCKX

BELGRADO, 11 APRIL. Bosnië is voorbereid. VN-medewerkers hebben hun gepantserde auto's klaar staan. SFOR-soldaten hebben uit voorzorg wapendepots ontruimd. Het geweld van vorige week mag zich niet herhalen. Maar de kans is nog altijd aanwezig. Gisteren verzamelden zo'n drieduizend Bosnische Kroaten zich in Busovaca om hun streven naar een eigen Kroatische entiteit in Bosnië te benadrukken en kwamen ruim honderd oorlogsveteranen bijeen in de Kroatische havenplaats Split. De VN-gezant voor Bosnië, Wolfgang Petritsch, werd vergeleken met Hitler, de Kroatische president, Stipe Mesic, werd uitgemaakt voor judas. Het geweld begon vrijdag. Toen viel de internationale politie de Hercegovacka Bank binnen, de financiële levenslijn naar de Bosnisch Kroatische separatisten. Daarop molesteerden woedende Bosnische Kroaten buitenlandse politiemannen, soldaten en medewerkers. En passant graaiden ze ook stapels bankbiljetten uit de bank mee.

De inval in de bank trof de Bosnisch Kroatische hardliners in het diepst van hun ziel - namelijk in hun portemonnee. Niet voor niets droegen de leden van de financiële politie bij de inval zwarte bivakmutsen. Ante Jelavic, de Bosnisch-Kroatische co-president van Bosnië die vorige maand werd ontslagen, deed de bivakmutsen later af als 'een provocatie' en de inval als 'een gewapende bankoverval'. De inval van vrijdag leidde tot de ergste uitbarsting van geweld in Bosnië in jaren: 21 gewonden. De Kroaten eisen niet langer een ministaat, onafhankelijk van de moslims, ze schrééuwden erom, en ze willen geen zelfbestuur - ze pakken het.

De verhoudingen tussen moslims en Kroaten zijn al jaren verstoord. In de Bosnische oorlog kwamen ze, na eerst samen tegen de Serviërs te hebben gevochten, tegenover elkaar te staan. Die strijd werd pas na een jaar bijgelegd, onder druk van de VS. Door het Akkoord van Dayton voelden de Kroaten zich echter een ondergeschoven kindje. Het akkoord van 1995 gaf de Serviërs een eigen gebied, maar de Kroaten werden mèt de moslims ondergebracht in een federatie waarin ze in de minderheid vormen.

Vorig najaar raakte de geest uit de fles. De nationalistische Kroatische Democratische Gemeenschap (HDZ) hield een illegaal referendum. Moeten wij een eigen entiteit krijgen, luidde de vraag. Een overgrote meerderheid antwoordde ja. Maar de internationale gemeenschap zegt nee: een eigen entiteit is in strijd met Dayton.

De Kroaten zetten door. Vorige maand riep Ante Jelavic een illegaal 'Kroatisch Zelfbestuur' uit. Daags daarop ontsloeg Petritsch hem als co- president van Bosnië. Het deerde Jelavic niet. Hij had nog altijd macht: hij liet negenhonderd Bosnisch-Kroatische politieagenten en bijna tweeduizend soldaten deserteren.

Officieel klagen de Kroaten over de nieuwe verkiezingswet, die er volgens Ante Jelavic toe heeft geleid dat zijn HDZ de meeste Kroatische stemmen kreeg, maar niet in de regering kwam. Die bestaat uit een alliantie van gematigde partijen. Officieus gaat het om geld. De Amerikaanse ambassadeur Thomas Miller zei het zo: "Rij rond in Herzegovina (waar de meeste Kroaten wonen), kijk naar hun bedrijven, hun huizen, hun auto's en stel jezelf de simpele vraag: waar komt al dat geld vandaan?" Het antwoord luidt: voor een groot deel uit de zwarte handel. In de oorlog smokkelden de Bosnische Kroaten wapens, olie en benzine, na de oorlog sigaretten en mensen. Een deel van de opbrengst zou bij de omstreden Hercegovacka Bank zijn geparkeerd, volgens Petritsch een "corrupte instelling die de democratie hindert en publiek geld verspilt". Tot begin vorig jaar kreeg de HDZ in Bosnië, mede via de bank, ook veel geld van de toen in buurland Kroatië regerende HDZ. Dat veranderde met de dood van president en HDZ-leider Franjo Tudjman. De Kroatische HDZ raakte in de oppositie en de geldstroom naar de Bosnische Kroaten droogde op. Sindsdien moeten ze vrezen dat Zagreb hen aan hun lot zal overlaten. Tudjmans opvolger als president, Stipe Mesic, is in hun ogen een judas die hen voor dertig zilverlingen zal verraden om maar van het 'probleem Bosnië' af te zijn.

Nieuw geweld ligt op de loer. Kardinaal Vinko Puljic wendde zich gisteren tot de partijen. "Verneder ons niet langer", zei hij tegen de internationale gemeenschap. "Verspreid de haat niet onder de mensen", vertelde hij de Kroatische hardliners. Komend weekeinde, als de gelovige katholieke Kroaten Pasen vieren, zal de kardinaal een extra kaarsje moeten aansteken.