Andere columnisten

10 APRIL 2001

Raar nieuws

Raar nieuws soms, afgelopen dagen, hier en daar. De treinen staan stil wegens een conflict over een nieuwe dienstregeling tussen de leiding van de NS en de vakbonden. Of eigenlijk: over een dienstregeling die de FNV-bond aanvankelijk al had aanvaard maar naderhand toch maar weer afwees wegens het succes dat een categorale bond met zijn verzet bij het personeel had. Sindsdien beoefenen de de concurrende bonden een radicaal haasje over, elk vechtend om leden en tegen de dag van morgen. Margaret Thatcher zou er wel raad mee hebben geweten.

Een revolutietje woedde intussen eventjes in een van de minst revolutionaire plaatsen van ons land: het Veluwse Kootwijkerbroek. Daar heeft men nu voor het eerst van dichtbij grote groepen ME'ers en waterkanonnen in actie gezien. En elke avond ook de burgemeester op de tv. Het ging deze keer niet, zoals ooit, tegen het zwemmen op zondag in het gemeentelijke bad. Maar tegen ‘Brussel' en ‘Den Haag' en over vaccineren en ruimen, over eigen belangen en andermans belangen verderop. Halverwege de aantrekkelijke biosfeer van Lekker Dier en de evenzeer aantrekkelijke export van al die miljoenen snel groot- en dikgefokte beesten is Nederland even in de war. Hoewel, Kootwijkerbroek kende zondag een keurige time out, de journaals werden die dag uit de brand geholpen door een brandje in een fastfood-restaurantje op Schiphol.

Raar nieuws. De minister van landbouw, Brinkhorst, was niet op de Veluwe, maar in Zweden, deelde het RTL-nieuws gisteravond mee, en toonde er incriminerende beelden van een lachende minister bij. Toegegeven, hij was in Zweden voor MKZ-overleg met zijn EU-collega's, maar dat lachen was toch niet zo best, leek de boodschap. Daar kun je anders over denken, want Brinkhorst lachte vooral tegen zijn nieuwe Duitse collega, die hem steunt in het Europese vaccinatiedebat. Dus was het misschien wel een lach in het landsbelang, een functionele lach, een lach die echt helemaal tussen de oren zit, zoals je wel eens vaker denkt wanneer de minister zijn daartoe strekkende gelaatsspieren laat bewegen. Zo lachte je vroeger ook wel eens tegen een boze scheidsrechter. Deed dat lachen nou nog pijn?, vroegen je makkers dan na afloop.

Typische man, deze Brinkhorst. Volgende maand trouwt prins Constantijn met zijn dochter Laurentien. Hij heeft al een geschenk bedacht voor de aanstaande schoonmoeder, vertelde hij de Nieuwe Revu. Namelijk dat zij zich zo snel mogelijk mag gaan beperken tot een ceremoniële en apolitieke rol. ,,Wat mij betreft kán de monarch geen enkele politieke verantwoordelijkheid dragen'', zei hij. Niet zo aardig, maar strikt genomen geen nieuws, denk je. Maar hij zei er nog iets bij: ,,Het is het volste recht van de Tweede Kamer om te zeggen: de macht dient geheel bij de gekozen volksvertegenwoordiging te liggen. Ik ben daar een voorstander van.''

Mooi cadeau. Niet alleen voor schoonmoeder Beatrix trouwens. Want indien de Tweede Kamer inderdaad, conform de opwekking van Brinkhorst, alle macht zou opeisen, wat hebben de ministers en de premier dan nog voor een rol? Moeten zij dan van verantwoordelijke medewetgevers slechts uitvoerders van de wensen van het parlement worden? Het kabinet wordt geacht homogeen te zijn, dus met één mond te spreken, zou het Brinkhorst zijn ontgaan dat premier Kok vorig najaar de Tweede Kamer een notitie over de ministeriële verantwoordelijkheid (voor het onschendbare staatshoofd) heeft gestuurd? Namelijk een notitie die de bestaande constitutionele verhoudingen wil handhaven?

Indien Brinkhorst het daarmee niet eens was, had hij dat in het kabinet tegen Kok moeten zeggen, en niet een paar maanden later tegen de Nieuwe Revu. Het is voor Brinkhorst maar goed dat de gekozen premier, waar zijn D66 al 35 jaar voor ijvert, er nog niet is, want dan had hij bij terugkeer in Den Haag waarschijnlijk een nog steviger standje mogen verwachten dan hem nu wacht. Arme Kok, nauwelijks klaar met de politieke en constitutionele sores rondom de verloving van de kroonprins of een van zijn ministers geeft nog een volgend constitutioneel rondje voor een kiezersgroep die wellicht, mits naar boven afgerond, in 2002 goed is voor één Kamerzetel.

Achter al dat nieuws over geruimde beesten, stilstaande treinen, het lachen van een minister in het buitenland en een constitutioneel duel op een al afgekeurd speelveld zijn Kok, minister Zalm (Financiën) en de andere ministers doende om de Voorjaarsnota en, gedeeltelijk ook, de begroting 2002 op te zetten. Straks, wanneer zij klaar zijn, zal die exercitie ‘echt nieuws' opleveren, in de zin dat de inhoud daarvan waarschijnlijk maatgevend zal zijn voor de kans op een derde paarse coalitie. Drie ministers - Borst (D66, Volksgezondheid), Hermans (VVD, Onderwijs) en De Vries (PvdA, Binnenlandse Zaken/Veiligheid) - weten zich voor hun claims gesteund door een groot deel van het kiezerspubliek, wat vlak voor een verkiezingsjaar belangrijk is. De VVD koestert de Zalm-norm voor de begroting als financiële én elektorale troef en weet dat ook premier Kok en PvdA-fractieleider Melkert daarmee geen grote risico's willen nemen, zeker nu de economie na vele mooie jaren voor een omslag lijkt te staan.

Het wordt daarom interessant te zien wat andere, elektoraal minder begunstigde ministers voor elkaar krijgen in de slag voor 2002. Bijvoorbeeld De Grave, die de incidentele verhoging van zijn defensiebudget voor dit jaar structureel gemaakt wil zien, waarmee circa 200 miljoen gemoeid zou zijn. Dat is een verhoudingsgewijs bescheiden bedrag, gelet op het ‘rare nieuws' dat de chef van de landmacht vorige week, anderhalf jaar nadat hij akkoord ging met De Graves Defensienota 2000, afscheid nam met de mededeling dat zijn krijgsmachtdeel 3.000 man tekort komt en ,,door de hoeven'' dreigt te zakken. Wat wil zeggen dat de Nederlandse ambities inzake crisisbeheersing en meer Europese defensiesamenwerking in feite meer geld nodig maken dan zelfs een succesvolle De Grave bij Zalm kan verdienen.

J.M. Bik