NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

GERWIN TAMSMA
'Darling of the auteur theory cultists', zo opent William Katz het lemma over Nicholas Ray (1911- 1979) in zijn beroemde filmencyclopedie. Dat 'cultists' is in de eerste plaats een sneer naar Jean-Luc Godard en François Truffaut, die hun bewondering voor Ray zowel in het tijdschrift Cahiers du cinema als in hun films zo nadrukkelijk uitten. In de tweede plaats gaat het over Wim Wenders, die Ray een hoofdrol gaf in Der Amerikanische Freund, en met Lightning over Water/Nick's Film diens sterven ensceneerde.

In Ray's oeuvre herkenden ze romantisch noodlotsbesef, compassie met de existentiële eenzaamheid van de jeugd en gewelddadige onvrede met de bestaande orde: de meeste mensen kennen Ray niet toevallig van Rebel without a Cause. In King of Kings (1961), de film die Ray regisseerde over het leven van Jezus, zijn bovendien zijn politieke bevlogenheid en het kleurrijke gebruik van extra brede Cinemascope-formaat herkenbaar.

King of Kings kan natuurlijk ook zonder een filmhistorisch lesje gezien worden en dan is het, op een prachtig shot bij de kruisoprichting na, geen cinematografisch hoogtepunt. Degelijk, maar nooit radicaal of controversieel. In vergelijking met Pasolini (Il Vangelo Secundo Matteo) of Scorsese (The Last Temptation of Christ) - die zich beiden nadrukkelijk op de irrationele passie van de mens Jezus richten - is auteur Ray hier erg braaf en afstandelijk. In de ogen van 'rekkelijken' worden christelijke opvattingen gerespecteerd en de 'preciezen' zal hooguit een aantal scenario-ingrepen een doorn in het oog zijn: de apocriefe Romeinse soldaat Lucius, guerrillaleider (!) Barabas en Herodes' hofhouding krijgen een opmerkelijke rol toebedeeld.

Al met al is King of Kings een product van zijn tijd. Jezus bepleit 'peace, love and the brotherhood of men', maar is (nog) geen hippie. De weelderige kostuums en decors, waarin de film lijkt op spektakelstukken als Ben Hur of Spartacus, hebben wel de tand des tijds doorstaan.

Daarentegen werkt de onwrikbare heiligheid van Jezus, Maria en consorten inmiddels op de lachspieren. En dat in verhoogde mate voor iedereen die ooit Monty Python's Life of Brian heeft gezien. Van een Jezus die als de Talkshowhost van de Olijfberg vragen uit het publiek beantwoordt, is het nog maar een klein stapje naar "He has given us a sign! He has given us... his shoe!"

Zo hebben ongetwijfeld veel scènes uit King of Kings aan de basis gestaan van de antigodsdienstige parabel van de Pythons. Maar ook Life of Brian zal uiteindelijk onbegrijpelijk worden als niemand meer weet wat er precies op de hak wordt genomen, en alleen daarom al verdient King of Kings zijn plaats in de filmgeschiedenis. Ondanks het hoge tempo duurt de film 168 minuten. De NCRV zendt de film daarom in twee delen uit. Wie wil weten hoe het afloopt, moet geduld hebben tot Pasen.

King of Kings (Nicholas Ray, 1961, VS), deel 1, Ned.1, 0.07-1.24u.