In China lopen de gemoederen hoog op over het vliegtuigincident. Het bombardement van de Chinese ambassade is niet vergeten.

Door onze correspondent FLORIS-JAN VAN LUYN

PEKING, 5 APRIL.Een Chinese spotprent toont dezer dagen een Amerikaans spionagevliegtuig dat zojuist op het militaire vliegveld van Lingshui in het Zuid-Chinese Hainan is geland. Er hangt een spreekwolkje boven de cockpit: "Het zou kunnen komen door weer zo'n foute landkaart." De Chinese lezer heeft weinig aansporing nodig om in woede te ontvlammen, want tot op de dag van vandaag accepteert geen Chinees de uitleg van de Verenigde Staten na het bombardement op de Chinese ambassade in Belgrado in het voorjaar van 1999. Volgens de VS stond de ambassade niet op hun stafkaart. Bij dat bombardement kwamen drie Chinezen om.

Nu opnieuw een Chinees hoogstwaarschijnlijk is omgekomen - de piloot van de Chinese straaljager waarmee een Amerikaans spionagetoestel zondag in botsing kwam, is nog altijd niet gevonden - lijkt sprake van een opleving van de anti-Amerikaanse sentimenten van twee jaar geleden. Toen werd de Amerikaanse ambassade in Peking met stenen bekogeld en marcheerden zorgvuldig georkestreerde demonstranten door de diplomatenwijk van de hoofdstad. Nu staan de Chinese internetsites bol van de woedende commentaren van anonieme deelnemers aan een cyber- discussie over het voorval. De Verenigde Staten worden door menigeen uitgescholden en "oorlog verklaren", "afrekenen" en "wraak" behoren tot de belangrijkste oplossingen van het emotionele Chinese publiek.

Vanmorgen schreeuwde een eenzame demonstrant voor de Amerikaanse ambassade dat de Verenigde Staten "in bloed zullen moeten boeten". Maar hij werd onmiddellijk afgevoerd, want vooralsnog lijken de Chinese autoriteiten de kwestie beheersbaar te willen houden.

Het maakt de Chinezen er niet minder boos om. Peking noemt de verklaring van Powell een stap in de goede richting - maar volgens de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Tang Jiaxuan is de Amerikaanse verklaring voor de toedracht van het incident "bedrieglijk" en hebben de VS de begrippen "goed en fout" niet op een rijtje. Volgens Tang zijn de VS "arrogant". De Amerikaanse autoriteiten hebben de onmiddellijke en onvoorwaardelijke uitlevering geëist van de 24 bemanningsleden van het spionagevliegtuig alsmede de overhandiging van het toestel zelf. Volgens Washington was het vliegtuig, dat vol zit met hoogtechnologische spionage-apparatuur, bezig met een routineklus in internationaal luchtruim toen het door Chinese straaljagers werd gestoord. De botsing in de lucht zou het resultaat zijn van riskant Chinees vliegwerk.

In de Chinese media vraagt men zich inmiddels af of het incident en de Amerikaanse reactie erop een voorbeeld zijn van het verharde beleid van de nieuwe Amerikaanse regering. China is geschokt door die verharding en in Peking wordt het nieuwe Bush-bestuur al beschuldigd van een 'Koude Oorlog-mentaliteit'.

De vertraagde reactie in China op het incident boven de kust van Hainan maakt duidelijk dat Peking zich nog alijd bezint op hoe te reageren op het nieuwe China-beleid van de VS. Minister Tang van buitenlandse zaken liet naast zijn scherpe commentaar ook weten dat China "groot belang" hecht aan de betrekkingen met de VS". Maar het is Peking niet duidelijk of het nieuwe bewind in Washington dat ook doet. Er bestaat in China een groeiende onvrede over de pogingen van president Bush om de Amerikaanse rol als Supermacht meer gestalte te geven en het is duidelijk dat onder de conservatief geaarde leden van China's politieke echelon de roep toeneemt om de Verenigde Staten een lesje te leren.

De Chinese regering dient met al die factoren rekening te houden. Het Chinese publiek heeft weinig nodig om te vervallen in de felle nationalistische sentimenten van twee jaar geleden en binnen het Chinese leger bestaat grote steun voor een agressiever beleid jegens de VS en Taiwan, het eiland dat door China wordt opgeëist. Er bestaat ook geen twijfel dat China het incident in Hainan probeert uit te spelen in het belang van de kwestie Taiwan. De Bush-regering dient binnen enkele weken een beslissing te nemen over de verkoop van omstreden wapentuig aan Taiwan en China zal mee laten rekenen dat het lot van de Amerikaanse bemanning en het vliegtuig van invloed kunnen zijn op de beslissing hierover in Washington. De Verenigde Staten hebben al gezegd dat vertraging slechts averechts zal werken. Peking gelooft evenwel dat het op dit punt weinig heeft te verliezen.

Toch moet de Chinese reactie op het incident ook niet overgedramatiseerd worden. Het feit dat Jiang Zemin zich niet genoodzaakt heeft gevoeld zijn voorgenomen bezoek aan Latijns-Amerika af te zeggen, is veelbetekenend en een groot deel van de dreiging in de woorden van de Chinese autoriteiten is bedoeld als zoethouder van het eigen publiek. "De Chinese leiders willen de betrekkingen met de VS niet ruïneren, maar ze hebben ook rekening te houden met de publieke opinie", aldus de Chinese Amerika-specialist Zhang Yebai.

Zie ook:

Jiang Zemin eist excuses VS aan China (4 april 2001)
Nieuw Chinees militair zelfvertrouwen (4 april 2001)
Spanning China en VS loopt verder op (3 april 2001)
Ergernissen tussen VS en China stapelen zich op (3 april 2001)
Commentaar: Incident of crisis (3 april 2001)
Relatie VS met China op scherp na luchtincident (2 april 2001)
Spionagetoestel VS bespioneerd (2 april 2001)