De paus heeft vanmorgen 44 nieuwe kardinalen gecreëerd. Wat doet een kardinaal, waarom is hij in het rood gekleed en hoeveel mogen er zijn?

Door onze correspondent MARC LEIJENDEKKER

ROME, 21 FEBR. Op een zonovergoten Sint-Pietersplein heeft paus Johannes Paulus II vanmorgen 44 nieuwe kardinalen gecreëerd. De kersverse prinsen van de kerk, zoals kardinalen worden genoemd, hoorden hoe de paus hen in zijn preek opriep de kerk te blijven dienen. De paus troonde bovenaan de trappen van de Sint-Pieter. Voor hem, in twee lange rijen, zaten de eminenties in hun spiksplinternieuwe rode ambtsgewaden. Omdat er nog nooit zoveel kardinalen tegelijkertijd zijn benoemd, hebben de vier kleermakers in Rome die zijn gespecialiseerd in religieuze kledij, de afgelopen dagen overuren moeten maken om alle bestellingen op tijd af te hebben.

Het Sint-Pietersplein stond vol met familie en vrienden van de nieuwe kardinalen, die voor deze plechtigheid naar Rome waren gekomen. Morgen zou er opnieuw een mis zijn, waarop de nieuwe kardinalen uit handen van de paus de gouden kardinaalsring met kruisbeeld zullen krijgen.

Vanmorgen verklaarden ze ieder, in een van de belangrijkste formules van hun creatie, bereid te zijn om desnoods hun bloed te geven om de paus en de katholieke kerk te verdedigen. Deze belofte verklaart waarom kardinalen in het rood lopen; als ze hun zwarte kostuum van alledag aan hebben, zitten daar rode knopen op. De ambtskleding van de kardinalen is overigens de afgelopen jaren vereenvoudigd. Paus Paulus VI heeft de traditionele hermelijnen afzetting van de mantel afgeschaft. Dit ornament is niet officieel verboden, maar wordt alleen nog door sommige kardinalen gedragen, bij uitzonderlijke gelegenheden. Een kardinaal is ook te herkennen aan zijn rode hoofddeksel. De nieuwe kardinalen kwamen vanmorgen ieder apart naar voren om de eed af te leggen en hun nieuwe hoofddeksel uit handen van de paus te ontvangen. Dit ondersteept de regel dat alleen de paus een kardinaal kan benoemen of eventueel afzetten. De twee oosterse patriarchen die tot kardinaal werden benoemd, behielden hun eigen hoofddeksel.

Het aantal kardinalen is nu gestegen tot het record van 184. In de Middeleeuwen en de vroege Renaissance waren er gemiddeld tussen de twintig en dertig kardinalen, maar soms daalde dat aantal tot tien. In 1586 stelde Sixtus V het maximum aantal kardinalen vast op zeventig. Die limiet heeft eeuwenlang gegolden. Maar paus Johannes XXIII liet begin jaren zestig het aantal oplopen naar boven de tachtig. Zijn opvolger Paulus VI stelde in 1970 nieuwe regels op. Daarbij werd de bovengrens voor het aantal kardinalen dat aan een conclaaf mag deelnemen (daarvoor moeten zij jonger dan tachtig jaar zijn) op 120 werd gesteld. Johannes Paulus II op zijn beurt heeft besloten deze limiet te negeren.

Er zijn 135 kardinalen jonger dan tachtig jaar, en daarmee gerechtigd om mee te stemmen op een conclaaf. Dat is de belangrijkste macht die de titel met zich meebrengt. Na de dood van een paus komt het bestuur van de kerk tijdelijk in handen te liggen van het college van kardinalen.

Veel kardinalen vervullen in het dagelijks leven hoge bestuursfuncties binnen de curie (de Vaticaanse bureaucratie) zoals de nieuwkomer Giovanni Battista Re, de prefect van de Congregatie voor de Bisschoppen, en Crescenzio Sepe, organisator van het jubeljaar. Anderen, zoals de Duitse aartsbisschop Karl Lehmann, spelen een belangrijke bestuursrol in eigen land. Maar onder de nieuwe kardinalen zijn ook de prominente Amerikaanse theoloog Avery Dulles en de voormalige directeur van Radio Vaticaan, Roberto Tucci. De laatste twee, beiden tachtigers, waren geen bisschop. Kardinalen moeten tot priester zijn gewijd en mogen geen familie in de eerste of tweede graad hebben die ook kardinaal is.