Andere columnisten

20 FEBRUARI 2001

Met Defensie gaat het goed

J.M. Bik

Met Defensie gaat het goed, Defensie staat weer op de kaart. Dat zei minister De Grave eerder deze maand tijdens een bezoek aan de Nederlandse militairen die in het grensgebied tussen Eritrea en Somalië wel zes maanden deel uitmaken van de VN-vredesmacht daar. De Grave was er in het gezelschap van premier Kok en minister Herfkens (Ontwikkelingssamenwerking), die zich ook heel positief uitlieten over deze militaire illustratie van het Nederlandse Afrika-beleid.

Het was alsof ze, zonder diens naam te noemen, de kritiek wilden pareren van de net gepensioneerde VN-vertegenwoordiger en topdiplomaat Peter van Walsum. Die had half januari de staf gebroken over het Nederlandse Afrika-beleid, in een boekje dat twee weken na zijn afscheid uitkwam. Ondiplomatiek snel, vond de een. Heet van de naald, zei de ander. Kernpunt van zijn kritiek: Nederland praat wel veel over het Afrikaanse continent en over de noodzaak van hulp als middel van conflictpreventie maar blijft liever thuis wanneer er concreet, en met eigen soldaten, iets tegen geweld bijvoorbeeld tegen het bloedvergieten in Sierra Leone moet worden gedaan. Dan blijkt het zogenoemde Toetsingskader een onneembare horde voor de porceleinbeheerders aan het Binnenhof, die de veiligheid van onze soldaten zó belangrijk achten dat zij daarvoor zelfs bijna 1.000 kilometer verderop militair nogal overbodige Apache-helikopters laten stationeren. Nu ja, de publieke tribune wil ook wat.

Misschien hebben Van Walsum en De Grave alletwee even gelachen om de jongste reisberichten uit Afrika van mevrouw Herfkens. Wat zei zij onder meer? ,,Het was een verademing te zien dat mensen gewoon aanpakken in plaats van praten, militairen steken de handen uit de mouwen''. Wat de vraag op kon roepen in vergelijking met wie die militairen het zo goed doen door niet te praten maar aan te pakken. De minister zal toch niet hebben gedacht aan mensen uit haar ‘eigen' ontwikkelingssector?

Met Defensie gaat het goed, dat bleek deze maand ook anderszins. Want terwijl De Grave in Afrika zijn soldaten een hart onder de riem kwam steken bereikte zijn staatssecretaris, Van Hoof (ook VVD), na ruim een jaar duwen en trekken een CAO-akkoord voor de 72.000 werknemers van Defensie. Althans: hij wist twee van de vier militaire belangenverenigingen zo ver te krijgen. Namelijk: de CNV-bond ACOM en VBM/NOV (een fusie van de vereniging van schepelingen en de Nederlandse officierenvereniging), samen goed voor 42.000 leden, die onder druk van hun achterban hun verzet staakten tegen Van Hoofs aanbod (3,6 procent extra vanaf 1 augustus 2000 en twee uitkeringen van 0,6 en 1 procent naast de veelbekritiseerde verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd van 55 tot 58 jaar). De beide andere bonden, de Algemene Federatie van militair personeel (AFMP, die 25.000 leden telt sinds de Marechausseevereniging vorig jaar in haar is opgegaan) en de KVMO (marineofficieren, 6.000 leden) bleven weliswaar tegen maar in zo'n patsituatie mag de staatssecretaris zelf de doorslag geven. Dat deed Van Hoof, die de militaire vakbondswereld uit een eerder leven goed kent, dan ook toen hij een week geleden het CAO-akkoord tekende.

In het bestek van dit verhaal is het moeilijk duidelijk te maken hoe gewiekst de staatssecretaris opereerde om er een CAO door te krijgen waartegen vorig najaar nog 6.000 militairen heftig betoogden op het Haagse Malieveld. Want in de wondere wereld van die militaire belangengroepen, die een kleine 4 miljoen aan subsidie van Defensie krijgen maar zich voor ledenwerving steeds ‘tegen' Defensie moeten profileren (en dusdoende de weg naar de media prima kennen), komt het bereiken van een CAO-akkoord overeen met een geduldig uitgevoerd trapeze-nummer.

Deze keer ging het gevecht nog vooral om de Kaderleden en andere oudere Defensie-werknemers (BOT'ers) in de belangengroepen, die tegen de verhoging van hun pensioenleeftijd zijn. Die verhoging had Van Hoof mede nodig om ondanks zijn matige wervingsresultaten voldoende mensen te houden. Maar in de toekomst zal, gezien de geplande verdere omschakeling naar jonge kortdiende militairen (BBT'ers), die voor crisisbeheersing vereist zijn, steeds meer op opleidingsmogelijkheden en extra ‘poen' moeten worden gemikt. Door in te spelen op de leeftijdsverschillen binnen de vakbonden is Van Hoof erin geslaagd de verhoging van de pensioenleeftijd bij velen alsnog aanvaard te krijgen in ruil voor een stevige salarisverbetering. Het geld daarvoor was vorig jaar al aan de begroting toegevoegd.

De Grave en Van Hoof beleven goede tijden. Ze moesten zomer 1998 op Defensie beginnen met een bezuinigingsverplichting van 375 miljoen per jaar tot 2003 (totaal 1,5 miljard). Daaraan hebben zij snel voldaan in hun Defensienota, waarmee de Tweede Kamer gemakkelijk akkoord ging. Daarna volgden de ‘lessen van Kosovo' en de EU-besluiten tot versterking van de militaire samenwerking in Europa. Sindsdien krijgt Defensie er zelfs geld bij. Zij het veel minder dan die eerder bezuinigde 1,5 miljard. Maar daarover praat haast niemand meer, want het gaat goed met Defensie.

Het gedrag van de soldaten kan beter, dacht de commandant van de 2.300 koppen sterke 41. Gemechaniseerde Brigade van de landmacht in Seedorf. Daarom gaf hij begin deze maand, ruim drie jaar nadat de laatste dienstplichtigen afzwaaiden, een Vaste Order Vredestijd uit met regels voor het groeten, de haardracht en het dragen van sieraden en piercings. Meisjes moeten lang haar opsteken of in een staart dragen. Vloeken of schelden mag niet. Meerderen moeten met respect worden gegroet, ‘doei' of ‘hoi' tegen hen zeggen mag dus ook niet.

Kan men daar per ‘Vaste Order' wat aan doen? (Zoals het CDA veiligheid op straat tot een grondrecht zegt te willen maken?) Nee, zulke dingen zijn niet af te dwingen. Reden waarom luitenant-generaal Schouten, chef landmacht, die vaste order per kerende post ongedaan maakte. Met Defensie gaat het dus zeker op dit punt goed, deze maand.