Na jaren van dreigende teloorgang stijgt de populariteit van Sinterklaas. Hoe wordt het typisch gezinsfeest heden ten dage gevierd? Tien varianten.

Door onze redacteur CEES BANNING

ROTTERDAM, 2 DEC. Nog drie nachtjes slapen en het 'heerlijk avondje' is gekomen. Sinterklaas is weer populair. Aan het begin van de jaren negentig leek de Kerstman hem van zijn plaats te verdringen; half november stond hij al met zijn arrenslee en rendieren in de etalage. Maar Sinterklaas is terug.

Hij werd eerder bedreigd. Maar de bisschop overleeft de Reformatie en in de epoque van de huiselijke romantiek, de negentiende eeuw, stijgt zijn populariteit. De viering is een mengelmoes van christen-, heidendom en fantasie. De Sint zou een neef van de Germaanse god Wodan zijn die op zijn paard Sleipnir over de daken galoppeert. Ook stamt hij af van de heilige Nicolaas uit Myra; een plaatsje aan de Zuidwestkust van Turkije. Met het boekje Sinterklaas en zijn knecht (1845) van de Amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman, kreeg het feest zijn definitieve vorm. Mijter, staf, lange witte baard, tabberd, Spanje en ook zwarte Piet werden uitgevonden door Schenkman. Hoe wordt, anderhalve eeuw na Schenkman, Sinterklaas gevierd? Tien varianten.

Grou

Heel Nederland viert Sint-Nicolaas. Heel Nederland? Nee, een kleine nederzetting blijft moedig weerstand bieden: Grou. De van origine vissersplaats met zo'n zesduizend inwoners ten zuiden van Leeuwarden viert geen Sinterklaas: Grou heeft Sint Pieter. De beschermheilige van de vissers arriveert op 21 februari per boot over het Pikmeer, bij strenge vorst per arrenslee. "Een eeuwenoude traditie", zegt Gerben Jonker (73). "Sinterklaas is taboe, alleen een enkele importfamilie doet er aan mee." Sint Pieter woont evenals Sinterklaas in Spanje, maar hij heeft slechts één knecht, zwarte Piet. Sint Pieter rijdt op een Fries volbloed en draagt een witte mantel. En missen de kinderen het pakjesfeest van 5 december? "Neen, absoluut niet", zegt Jonker stellig. "Wij hebben Sint Pieter, Sinterklaas bestaat niet." Jakarta"Het is een waanzinnig beeld", zegt Dirk Schuiling (40 jaar), directeur van de Nederlandse School in Jakarta. "Sinterklaas en de hoofdpiet zitten op een draagbaar en daar om heen dansen Indonesiërs in traditionele kledij. Een oer-hollands figuur in een tropisch landschap. De lokale bevolking staat dan ook altijd een beetje verbaasd te kijken."

Bij een temperatuur van ruim dertig graden Celsius is het voor Sinterklaas, maar met name voor zwarte Piet "afzien", zegt Schuiling. "We hebben op school een geblindeerd kamertje waar de zweetdruppeltjes worden wegge schminkt. Het Sinterklaasfeest wordt door de Nederlander in Indonesië op dezelfde manier gevierd als in het moederland. "Alleen de kinderen geloven hier langer. Ze blijven langer trouw", weet Schuiling. "In een kleine gemeenschap kun je de mythe langer in stand houden, er zijn minder verstorende elementen die zouden kunnen zeggen: (op fluistertoon) hij bestaat niet."

Amsterdam (1)

"Ook al ben ik zwart als roet, ik meen het toch goed. Dat is anno 2000 toch een gotspe als dat op 5 december wordt gezongen op scholen waarvan negentig procent van de kinderen zwart is", briest Robby Berghout. Hij is voorzitter van OPO, een actiegroep die zich inzet voor de positieverbetering van Surinamers in Nederland. In een brief aan de scholen van Amsterdam eiste OPO dat het Sinterklaasfeest wordt ontdaan van het " grievende karakter van de huidige rol van zwarte Piet". Zo niet, dan dreigde OPO "de feestelijkheden rond het Sinterklaasfeest dusdanig te verstoren dat de voortgang daarvan niet mogelijk is".

OPO sloot eerder deze week de zogenoemde Sinterklaascode met de scholen in Amsterdam-Zuidoost. Acties zijn van de baan. Het feest kan doorgaan, mits zwarte Piet geen oorbellen draagt, geen dikke rode lippen heeft, geen koeterwaals praat, en niet de "onderdanige knecht van Sinterklaas is". "We zijn niet tegen het feest", zegt Berghout (47 jaar) "maar tegen de mensonterende positie van zwarte Piet". Voor alle duidelijkheid: "Ik vier het feest niet."

Amsterdam (2)

Ze speelde vier keer zwarte Piet op de basisschool van haar dochter in Amsterdam-Zuidoost. "Ik ben zwart, ik hoef me niet te schminken", zegt Rosie van Eersel (37) lachend. De discussie over discriminatie vindt ze "onzin".

"Sinterklaas en zwarte Piet zijn kindervrienden. Zwarte Piet is niet meer de zwarte boeman die aan de schoorsteen luistert. Hij maakt grapjes en kiest onvoorwaardelijk de kant van het kind." Thuis viert ze het feest op klassieke wijze: warme chocolademelk, marsepein, speculaas en "voor mijn moeder spekkoek".

Groningen

Het is het mooiste feest van het jaar, vindt Marieke Krijger (53) uit Groningen. Ze is getrouwd, heeft drie dochters en "samen met de aanhang" wordt pakjesavond gevierd. Jaar in jaar uit volgens hetzelfde patroon. Zes uur 's avonds komt iedereen binnen, cadeaus ("gedicht verplicht" en surprises worden in het schuurtje gelegd. Tomatensoep, brood met zelfgemaakte kroketten "beetje kletsen met een borreltje erbij" en om acht uur gaat haar man "even de hond uitlaten". Ze lacht. "Jasper is al jaren dood, maar dat zeiden we vroeger toen de kinderen nog geloofden." Om kwart over acht staan de jutezakken op de stoep en bonkt Joep op de deur. "Gegil, gelach en het feest kan beginnen." Bij chocolademelk (met rum) en banket worden de pakjes uitgepakt en de gedichten voorgelezen. "Iedereen steekt er altijd veel tijd in en elk jaar zeggen we: volgend jaar minder cadeaus, maar het lijkt wel alsof het ieder jaar meer wordt."

Den Hoorn

"Ik heb ermee geworsteld", vertelt Texelaar Jaap Bloembergen (30) uit Den Hoorn. Hij moest zijn oudste dochter van acht jaar vertellen dat hij tegen haar "had gelogen" over het bestaan van Sinterklaas. "Haar vragen werden te intelligent om met een kwinkslag te beantwoorden." Marijke was verdrietig en opgelucht. "Ik wist het eigenlijk al, niks tegen Maaike zeggen hoor", zegt ze tegen haar vader. Bloembergens jongste dochter is vier en gelooft. "Het feest is leuker wanneer je het viert met echte gelovigen", verzucht Bloembergen. De klop op de deur, de pepernoten die door een zwarte handschoen de kamer in worden gegooid, en het zingen voor de schoorsteen is volgens hem "echt als er één van het gezin gelooft". "En eens komt de dag dat ik het ook tegen Maaike moet zeggen. Ons gezin is dan volwassen, helaas."

Maastricht

Het studentendispuut Sconfinato viert het Sinterklaasfeest in het café De Twee Heren in Maastricht. "Het is eigenlijk een pré-Sinterklaasfeest", zegt Marta Visser (23). "We vieren het niet op 5 december omdat sommige mensen dan naar huis willen." Een paar dagen geleden bezocht de Sint de bomvolle kroeg, zwarte Pieten tapten het bier en ook de Kerstman en de Paashaas kwamen langs. Tweehonderd stemmen zongen de Sinterklaasliedjes luidkeels mee. Er was strooigoed, er was gratis drank. "Dit jaar gaven we elkaar geen cadeautjes", zegt de studente aan de Hogere Hotelvakschool "want het geld was op. Volgend jaar herstellen we die traditie weer."

Utrecht

"Op 5 december ga ik met drie vrienden eten in een Spaans restaurant", zegt de Utrechtenaar Joris van Well (29). Hij is tegen de " walgelijke cadeau-cultuur" van Sinterklaas. "Meer, meer, meer. Ieder jaar meer." Wanneer ze op het eind van de avond de rekening krijgen, nemen ze ook een beslissing over het goede doel dat een bedrag (vier keer de rekening) krijgt. "Beetje goedheiligman spelen", grapt Van Well.

Vlissingen

"Op pakjesavond ben ik altijd buiten", vertelt Marga van der Malen (47) uit Vlissingen. Ze is "bewust alleenstaand" en weigert mee te doen aan de "gecultiveerde sfeer van huiselijke gezelligheid". In haar Renault rijdt ze langs familie, collega's, en vrienden. "Ik leg een cadeautje met gedicht op de stoep, bel aan en ga achter een struik of een auto zitten." Het is een blijk van waardering, zegt ze, en op deze manier kunnen "op een effectieve manier anonieme gevoelens worden geuit". Haar avond is pas compleet als mensen, staand in de deuropening, keihard roepen: "Dank u Sinterklaasje".

Zeist

Eén keer per jaar organiseren we een bridge-drive, vertelt Annie Klinkenberg uit Zeist. "Altijd op 5 december." Vrienden die het feest ook niet vieren worden uitgenodigd en zijn verplicht om een cadeautje (maximaal twintig gulden) mee te nemen.

"We drinken koffie, halen oude Sinterklaas-anekdotes op en om negen uur beginnen we te spelen." De winnaars mogen als eerste een pakje uitzoeken. " Vroeger was het Sinterklaasfeest nog gezellig, nu vinden we het allemaal te commercieel."

Consumenten tasten diep in de buidel voor het sinterklaasfeest. De Nationale Winkelraad heeft becijferd dat de uitgaven dit jaar met gemiddeld 10 procent stijgen. De detailhandel verwacht een omzet tussen de 1,3 en 1,4 miljard gulden. Bij kinderen staat de vouwstep met stip bovenaan het verlanglijstje. Ook Pokémon-artikelen en gezelschapspelletjes blijken erg populair. Meisjes kiezen verder nog steeds voor Barbie; jongens kijken liever naar een video of cd-rom met Tarzan. Volwassenen vragen in toenemende mate luxe presentjes. Consumenten letten minder op de prijs, aldus de Winkelraad. (ANP)

( a d v e r t e n t i e s )