DE DAGELIJKSE FILES in de ochtendspits bereiken de af stand van Roodeschool naar Maastricht, op alle radiozenders verstrekt de ANWB ieder half uur filemeldingen die lan ger duren dan het nieuws - en toch slaagt Nederland er niet in het congestieprobleem de baas te worden.

Al veertien jaar worstelen opeenvolgende ministers van Verkeer, Kamerleden en de lobby van mobiel Nederland met varianten van een oplossing. Net nu de voortvarendheid van minister Netelenbos (PvdA, Verkeer) resultaat leek op te leveren, was daar D66. De kleinste coalitiepartij plaatste bij monde van Kamerlid Giskes grote vraagtekens bij het proefproject met rekeningrijden zoals in het regeerakkoord afgesproken. De tolpoorten zijn een bestuurlijke pastiche geworden. Ooit was het een betrekkelijk simpel idee, een voorstel om door tolheffing het recreatieve verkeer te scheiden van het zakelijke verkeer in de ochtendspits. Hier en daar een elektronische tolpoort op de doorgaande wegen van de Randstad, daar viel wat voor te zeggen. Maar twee bewegingen hebben de zaak sindsdien alleen maar ingewikkelder gemaakt. Ten eerste is het verkeer door de bloeiende economie en de opkomst van de tweeverdieners in suburbia enorm toegenomen en waagt geen recreatieve rijder zich meer in de ochtendspits. Ten tweede zijn er steeds meer oneigenlijke doelstellingen aan het rekeningrijden toegevoegd.

NETELENBOS HEEFT de instemming van drie van de vier grote steden in de Randstad verworven door een miljard gulden extra ter beschikking te stellen dat op zijn best als inhaalslag in het onderhoud van de regionale infrastructuur en op zijn slechtst als smeergeld beschouwd kan worden. Stadsregio's hebben bedongen dat ze een deel van het tolgeld mogen behouden en hebben vervolgens plannen gemaakt om hun regio's vol te plempen met tolpoortjes onder het motto dat sluipverkeer moest worden voorkomen. Het 'experiment' is uitgegroeid tot een operatie waarvan de logistieke complicaties nauwelijks meer zijn te overzien.

Nederland heeft voor de tolpoorten zijn licht opgestoken in de Noorse hoofdstad Oslo. Maar Noorwegen is geen Nederland en Oslo geen Randstad. Bovendien is de politieke regelzucht hier onstuitbaar. Gisteren vroeg de PvdA in het Kamerdebat om rekeningrijden uit te breiden naar Gelderland en Brabant. Nog even en alle provincies doen mee aan het experiment met tolpoorten.

Politieke voor- en tegenstanders hebben rekeningrijden aangegrepen als hedendaags geloofsartikel: voor of tegen particuliere mobiliteit, het openbaar vervoer, het milieu, de bereikbaarheid, de onthaasting en de economische druk. Terwijl Nederland verder palavert, duiken er alweer nieuwe varianten op die technologisch nóg vernuftiger klinken dan tolpoorten. Individuele kilometerheffing is zo'n voorstel, met een soort elektronische taximeter in elke auto. De overheid kan de gegevens op afstand aflezen zodat de automobilisten fungeren als deelnemers aan een big brother-park op de snelweg. D66 lijkt nu te kiezen voor dit technologische hoogstandje van de toekomst, maar als niet de ochtendfile maar het autogebruik het knelpunt is, kan eenvoudiger de benzineaccijns verhoogd worden.

HOE NU VERDER? Minister Netelenbos blijft verbazen. Kort geleden liet ze al blijken weinig op te hebben met het parlement als het gaat om de filebestrijding. In paginagrote advertenties maakte haar ministerie gewag van haar 'bereikbaarheidsoffensief', zonder met één woord te reppen over de parlementaire goedkeuring die nog aan haar plannen gegeven moest worden. Gisteravond verscheen zij voor de televisie met de mededeling dat zij was 'ingehuurd' om het regeerakkoord uit te voeren. Nu moeten ministers bij het afleggen van de ambtseed veel beloven, maar niet dat zij het regeerakkoord moeten uitvoeren. Als dat de taakopvatting van een minister is, kan er net zo goed een stempelmachine worden neergezet. Van een dienaar van de Kroon mag worden verwacht dat deze bestuurt op basis van verkregen inzichten. Daar schort het nu aan bij de filebestrijding. Netelenbos is er in geslaagd van een simpel principe - door middel van het prijsmechanisme de spits enigszins te spreiden - een bestuurlijk wangedrocht te maken.

Het verstand leek gisteren bij D66 te zegevieren, getuige de opmerkingen van Giskes. Maar gisteravond maakte haar fractievoorzitter De Graaf al weer een terugtrekkende beweging met zijn opmerking voor de televisie dat D66 vanzelfsprekend wel achter het regeerakkoord blijft staan. Het betekent dat D66 straks dus tegen beter weten in voor de tolpoorten stemt. Leg dat maar eens aan de kiezer uit.

( a d v e r t e n t i e s )