De krekels tsjirpen niet meer en de herders plegen zelfmoord. Zelfs de cactussen hangen slap. Twee jaar heeft het niet genoeg geregend. Kenia snakt naar water.

Door onze correspondent KOERT LINDIJER

NAIROBI, 11 AUG. Ik stink en ik ben in Kenia niet de enige. Dagen, weken zonder water geven onaangename lichaamsgeuren vrije ruimte. Wassen wordt een luxe, het moment om schone kleren aan te trekken een hoogtepunt om naar uit te kijken. De natuur kreunt onder de terreur van de zon. De aarde verpulvert, de toplaag gaat als stofwolken de lucht in. Het landschap veranderde van groen naar geel en is nu grijs. Zelfs cactussen beginnen slap te hangen. In de avond tsjirpen de krekels niet meer en de kikkers willen niet kwaken. Een doodstille tropennacht. De bush verschrompelt. Waar je vroeger niet zonder kapmes doorkwam, kun je nu rechtopstaand lopen. Hongerig speuren wilde dieren naar voedsel. Roofdieren wagen zich steeds dichter bij de steden en grijpen honden, katten en paarden. Kuddes zebra's en gazellen vallen boerderijen binnen en peuzelen aan de dwergachtige maïsstengels.

Melk en verse groenten worden schaars. Hun prijzen rijzen de pan uit, net als die van verdovende planten als mirra en marihuana. Bij koeien hangt het vel over het been. Dat schept mogelijkheden voor oplichters. Ze doen goede zaken door het verkopen van vlees van ezels of wilde dieren en noemen hun koopwaar koeienbiefstuk.

Het licht ging uit en de kraan dicht. De rantsoenering bijt steeds dieper. Huishoudens ontvangen zes uur stroom overdag, industrieën acht. Ieder modern glansje van Kenia, iedere schijn dat dit land op de drempel staat van een industriële revolutie, is verdwenen. Hoe functioneert een land waar de computers niet meer werken door stroomgebrek? Journalisten beginnen in het holst van de nacht, als de stroom even terugkeert, met het schrijven van hun verhalen. Uren moeten worden uitgetrokken voor het betalen van een elektriciteits- en telefoonrekening, kilometerslange rijen slingeren voor het hoofdpostkantoor. Betaal je de rekening te laat, reken dan niet op barmhartigheid. Nee, de voorzieningen worden onmiddellijk afgesloten. Vele scholen sloten hun deuren, wegens stroomgebrek of omdat de leerlingen over lange afstanden water moeten halen voor hun ouders. Ook ziekenhuizen beschikken niet altijd over een aggregaat om stroom op te wekken. Televisiestations zenden twee dagen lang dezelfde programma's uit, opdat iedereen die de shows mist op de dag dat hij zonder stroom zit, ze de volgende dag toch nog kan zien.

Het overgrote deel van Kenia's stroom komt van waterkrachtcentrales. De rivieren staan nu bijna droog, achter de dammen bereikte het waterpeil de bodem. Twee jaar regende het onvoldoende. De weinig slagvaardige regering van president Moi liet zich verrassen door de (voorspelde) droogte en moet nu, om de schade te beperken, peperdure noodaggregaten invoeren. De meeste industrieën importeerden de afgelopen weken al hun eigen stroomvoorziening. De rijke Keniaan doet hetzelfde of investeert in zonne-energie. In de voorheen rustige woonwijken grommen nu de aggregaten.

Voor de gewone burger is elektriciteit een luxe maar water en hygiëne een noodzaak. Dokters melden een snelle toename van gevallen van voedselvergiftiging. In lange rijen staan vrouwen met gele jerrycans in de rij voor openbare kranen die nog water geven. Onscrupuleuze handelaren verkopen het voor 20 shilling (75 cent) per plastic jerrycan. Dat is veel geld voor een land waar het gemiddelde dagloon 70 shilling bedraagt. Voor de beter gesitueerden rijden tankauto's af en aan in de stad. Waar zij hun water vandaag halen? Misschien uit een waterput van het leger, misschien van een particulier, misschien uit een modderpoel.

De ramp is voor stadsbewoners hinderlijk, voor boeren en nomaden een ultieme test in overleving. In de zandbank van het noorden overleden tientallen mensen. Het zwaarst getroffen blijkt Turkana- en Pokotgebied in het noordwesten, het Somalische gedeelte in het noordoosten en de Samburu's in het midden. Wanhopig dwalen de nomaden rond. Ze trekken golfvelden, winkelcentra, parken en begraafplaatsen binnen in de steden en plantages van grootschalige boeren op het platteland. Voor een nomade is zijn eigen dood minder dramatisch dan die van zijn vee. Met speciale toestemming mochten Samburu's de regenwouden op de helling van Mount Kenya met hun vee beklimmen, op zoek naar het laatste gras. Hun zebu- koeien konden de kilte daar niet aan en stierven. De angstaanjagende verwachting luidt dat tachtig procent van het vee in het land zal sterven. In het Turkana-district is volgens schattingen al negentig procent dood. Door wanhoop gedreven plegen sommige herders zelfmoord.

Kenia hoort niet bij de traditionele rampenlanden in Afrika. Rampen lopen er nooit zover uit de hand als in Ethiopië. Een droogte zou geen moeilijkheden moeten opleveren in een land met een relatief goede infrastructuur. Maar de goede naam van Kenia is al jaren aan erosie onderhevig. Het regime van president Moi is het op vier na meest corrupte van Afrika en donoren doen er liever geen zaken meer mee.

Vroeger stroomde de hulp vrijwel onmiddellijk binnen na een oproep. Maar ruim twee maanden na Moi's noodroep om voedselhulp, hebben de buitenlandse donoren pas dertig procent van wat er nodig is toegezegd. Het kan alleen maar erger worden.

( a d v e r t e n t i e s )