In: 62 theaters

Een ambitieuze propagandafilm die vilein de geschiedenis manipuleert

Amerikaanse Revolutie als guerrilla

Door HANS BEEREKAMP
Er was eens een oorlog in een exotisch en wonderschoon land. Het gezag over dat land werd aanvankelijk niet uitgeoefend door zijn bewoners, maar door een overzeese wereldmacht met grote economische belangen.

De bewoners verklaarden zich onafhankelijk en de helse militaire machine van de wereldmacht keerde zich tegen hen in een poging het gezag te herstellen. De rebellen ontdekten al snel dat ze de oorlog niet konden winnen als ze de traditionele krijgsmethoden met gelijke munt zouden trachten te vergelden. Maar ze kenden het terrein beter, trokken zich terug in de bergen en de wouden, en voerden met toenemend succes een guerrillastrijd. De in zijn arrogantie gekrenkte wereldmacht beschuldigde de opstandelingen van vals spelen; er werd genadeloos teruggeslagen door elitetroepen, die een tactiek van terreur en verschroeide aarde toepasten. Vrouwen en kinderen werden vermoord, dorpen platgebrand en iedere burger die verdacht werd van steun aan de rebellen geëxecuteerd. Uiteindelijk keerde ook een groot deel van de internationale gemeenschap zich tegen de bezetter en het door de oorlog geteisterde land kon uiteindelijk, gelouterd in rouw, zijn eigen vlag op elke akker planten.

Het scenario van The Patriot laat zich zonder veel moeite verplaatsen naar verschillende oorlogen uit de twintigste eeuw. De verrassende visie van scenarioschrijver en historicus Robert Rodat (Saving Private Ryan) is echter dat de Amerikaanse Vrijheidsoorlog, ook wel de Amerikaanse Revolutie genaamd, zich voltrok langs de lijnen van een bevrijdingsoorlog. De gehate Engelse roodjassen gedragen zich in de door Rodat geschreven film als Russen in Tsjetsjenië of Amerikanen in Vietnam; een gruwelijk dieptepunt van de film vormt het opsluiten door de Engelse kolonel Tavington (Jason Isaacs) van de hele burgerbevolking van een dorp in de kerk, die hij vervolgens in brand steekt. Zulke details behoren niet tot de algemeen bekende feiten over de Engels-Amerikaanse oorlog. En een ander probleem is het wél algemeen bekende feit dat de kolonisten die zich onafhankelijk verklaarden niet de autochtone bewoners waren van het sprookjesland.

Regisseur van de Hollywood-superproductie The Patriot is Roland Emmerich, een eerste-generatie-immigrant uit Duitsland. In zijn hit Independence Day (1996) zwaaide Emmerich al opvallend enthousiast met de Stars and Stripes. De Vrijheidsoorlog is om niet geheel duidelijke redenen altijd zo goed als onontgonnen gebleven door de Amerikaanse filmindustrie. Zelfs over de eveneens onderbelichte Burgeroorlog bestaan meer films. De nationale mythologie van Amerika leek afdoende te zijn vormgegeven in de westerntraditie. Aan de westernclichés ontlenen Rodat en Emmerich ook de manier waarop ze hun publiek klaarstomen voor de golven van geweld en terreur die later zullen volgen. De hoofdpersoon is een kolonist, weduwnaar met zeven kinderen en veteraan van de Franse en Indiaanse Oorlog. Hij wordt gespeeld door Mel Gibson, zelf ook vader van zeven kinderen, die zich aanvankelijk opstelt als een rabiaat pacifist. Maar als zijn huis in brand staat, een van zijn zonen is vermoord, en een andere dreigt opgehangen te worden, verandert hij in een furie, die de ene na de andere Engelse militair in mootjes hakt.

Een patriottische film over de Amerikaanse Revolutie anti-Engelse sentimenten verwijten klinkt als een gotspe. Maar de geschiedvervalsing in het met zorg gemaakte The Patriot gaat verder. Het is vileine manipulatie om de doelstellingen van een formulefilm te bereiken. Om elke publieksgroep te bedienen moeten de slechteriken zo gemeen zijn - vooral tegen kinderen en vrouwen - dat het geweld als wraak te verkopen valt. De politieke lading van The Patriot, met Roodjassen in de rol van de Groene Baretten, is nog minder onschuldige propaganda.