Honderdzeven Europese schrijvers, onder wie Mariët Meester en Serge van Duijnhoven, trekken per luxe trein dwars door Europa om de literaire contacten te versterken.

Door onze correspondent STEVEN ADOLF

MADRID, 9 JUNI. Vier eersteklasrijtuigen, een restauratiewagen en een bagagewagon arriveerden woensdagavond met 107 schrijvers uit 43 Europese landen in Madrid. Een dagreis weg van melancholiek Lissabon aan de Atlantische kust, dwars door de glooiende groene heuvels van de Alentejo, via de ruige uitgestrektheid van Extremadura tot de Castiliaanse kern van het Iberisch schiereiland. Het eerste traject van de Literatuur Europa Expres 2000 zit er op. Zes weken lang zal de trein verder door Europa trekken. Van vertrekstation Lissabon via Sint Petersburg en Moskou tot het eindpunt 16 juli in Berlijn. Dwars door wouden, bergen en steppen, met tussenstops ondermeer in Parijs, Brussel, Kaliningrad, Minsk en Warschau.

Het idee van de Europese literaire trein ontstond drie jaar geleden, zo lichtte organisator Thomas Wohlfahrt van de Literaturwerkstatt Berlin gisteren toe bij de officiële ontvangst in het Madrileense Casa de America. Het leek hem een goede manier zo het Europees netwerk van literaire contacten te versterken. Na afloop van de reis wordt de deelnemersgevraagd hun bespiegelingen te beschrijven. Het resultaat daarvan zal worden gepresenteerd tijdens de Frankfurter boekenbeurs in het komende jaar. Volgens Wohlfart zal de reis eveneens worden benut om de noodzaak van meer steun voor vertalers onder de aandacht te brengen.

Naar verwachting zal het literaire project, gesteund door de Europese Unie, de lokale overheden en literaire fondsen, zijn tol eisen van de deelnemers: bij iedere halte staat de schrijverstrein een uitgebreid programma van optredens, fora en ontvangsten te wachten. De Nederlandse deelneemster Mariët Meester, die samen met collega Serge van Duijnhoven Nederland vertegenwoordigd, vreest een uitputtingsslag. "Er is een kans dat ik het niet haal", zegt ze tijdens een broodje tortilla in de kunstenaarssociëteit Bellas Artes. "In Lissabon had ik een optreden tot een uur 's nachts, en moest ik om vijf uur weer op om de trein te halen. Als dat zo doorgaat..." Van Duijnhoven heeft reeds een koutje opgelopen door de airconditioning in het Lissabonse vijfsterren hotel, maar verklaart door te treinen tot het bittere einde. Tot dusver valt er evenwel weinig te klagen. "We worden in de watten gelegd", aldus Van Duijnhoven. "Luxe-hotels, cadeautjes, speciale begeleiders die met Duitse Gründlichkeit voor ons klaarstaan."

De literaire Trans Europa Expres volgt de historische route gekozen van de noord-zuid expres die in 1896 werd ingesteld na jarenlange inspanningen van de Belgische zakenman George Nagelmackers: van Lissabon tot Sint Petersburg, met tussenstops in Parijs, Brussel en Berlijn. Nederland zat niet in de continentale dienstregeling. En als gevolg daarvan werd het literaire productiefonds ook niet benaderd voor een tussenstop in Amsterdam, aldus de organisatoren. Serge van Duijnhoven: "Dat heeft ook met Nederland zelf te maken. Het productiefonds vindt het maar een megalomaan project. De grote woorden die hier in Madrid als welkom werden uitgesproken, zal je in Nederland nooit horen. Nederland is politiek wel Europees ingesteld, maar cultureel meer transatlantisch."

Ook in Lissabon kon de trein rekenen op een enthousiaste ontvangst. Van Duijnhoven trad op in een circusschool nabij het Castelo de São Jorge in de oude binnenstad en tracteerde zijn gehoor ondermeer op een aantal rap-teksten in het Nederlands en Engels en liet een stukje van een cd horen. Mariët Meester las en vertaalde tekst voor in een nabijgelegen cybercafé. Van Duijnhoven hoopt voor zichzelf te kunnen formuleren wat zijn positie ten aanzien van Europa is. Een sterkere Europese identiteit kan volgens hem oorlogen als op de Balkan voorkomen.

Meer dan honderd schrijvers (Wohlfahrt: "een orkest van solisten"), zes weken in een trein. Dat lijkt vragen om problemen. Spanningen op de Noord-Zuid Express bleven volgens de Nederlandse auteurs tot dusver evenwel binnen de perken. Van Duijnhoven moest een laveloze collega uit Litouwen met een rolstoel uit zijn hotelkamer in Lissabon laten verwijderen en Meester kreeg de rug toegekeerd van Roemeense schrijver toen haar boek over de zigeuners in dat land ter sprake kwam. De Duitse organisatie heeft de hulp van een reispsycholoog ingeschakeld om mogelijke crisis-situaties te kunnen beteugelen. In Parijs komt een dokter aan boord. De trein vertrekt vanavond met couchettes richting Franse grens.

De literaire Europa Express 2000: Parijs 12-15/6; Brussel 16-18/6; Hannover 20-22/6; Sint Petersburg 2-5/6, Moskou 5-8/7, Berlijn 14- 7)

( a d v e r t e n t i e s )