De nieuwe Vreemdelingenwet brengt Nederland dichter bij het Europees gemiddelde.

Door onze redacteur JOOP MEIJNEN

ROTTERDAM, 9 JUNI. Het was niet alleen uit beleefdheid jegens het gastland dat Europees Commissaris Vitorino (Justitie) de Nederlandse staatssecretaris Cohen (Justitie) dit voorjaar op een asielsymposium in Scheveningen uitgebreid complimenteerde. De schouderklopjes drukten ook zijn tevredenheid uit over de wijze waarop Nederland aan het asielbeleid sleutelt.

De organisatoren van de bijeenkomst hadden Vitorino's thema Op weg naar een Europees asielbeleid? nog van een vraagteken voorzien. Maar zowel voor de Eurocommissaris, als voor Cohen is het allang een weet: doelmatig asielbeleid kan niet zonder Europese afspraken.

Dat inzicht bestaat al langer, maar het is wel navrant dat er vorig jaar een ernstige crisis voor nodig was om er serieus werk van te maken. Toen legde de Kosovo-oorlog namelijk een beschamende verdeeldheid tussen de Europese landen bloot over de opvang van verdreven en gevluchte Kosovaren. Daarop werd in oktober, tijdens een speciale Europese top in het Finse Tampere, afgesproken de weg te plaveien voor een gemeenschappelijk asielbeleid. De politieke basis daarvoor was gelegd in het zogenoemde Verdrag van Amsterdam, dat vorig jaar in werking trad, en waarin staat dat 'Brussel' uiterlijk in 2004 meer te zeggen krijgt over het asielbeleid (al houden de lidstaten vetorecht).

Hoe kon het zo uit de hand lopen? In analyses duiken vaak de volgende elementen op. Zo zouden de gevolgen van het Akkoord van Schengen (1985) over afschaffing van grenscontroles op personen tussen een groot aantal Europese landen zijn onderschat. Verder zouden de val van de Muur (1989) en de opkomst van de mensenhandel een rol hebben gespeeld. En tenslotte zou de voorspoedige economische ontwikkeling de aantrekkingskracht van West-Europa hebben vergroot.

Hoe dan ook, de toestroom van migranten groeide gestaag en spreidde zich ongelijkmatig over de verschillende EU-landen. In 1975 kwamen er nog geen 400 naar Nederland; de afgelopen jaren waren het er telkens meer dan 45.000. Daarmee vormt Nederland met Duitsland, Groot-Brittannië en België al geruime tijd de top vier van de Europese Unie. Het enige Europese land dat zich daarmee kan meten is niet-EU-lid Zwitserland. Tezamen vingen deze vijf landen vorig jaar zo'n 20.000 vluchtelingen en asielzoekers per maand op, wat neerkwam op tweederde van het totaal. Althans in de officiële statistieken. Hoe betrouwbaar die zijn, weet eigenlijk niemand.

De "doorbraak" (Vitorino) van Tampere moet ertoe leiden dat de Europese landen meer grip krijgen op de immigratie, legaal en illegaal. Eerst willen ze de asielprocedures beter op elkaar afstemmen. Dat komt er grosso modo op neer dat ze in de meeste Nood-Europese landen korter, helderder en voor Nederlandse begrippen ook soberder moeten worden, en dat ze in de meeste Zuid-Europese lidstaten opgetuigd moeten worden.

Vervolgens moet de harmonisatie in opvang en beoordeling aan bod komen. Nu is het bijvoorbeeld nog zo dat vluchtelingen uit Afghanistan en Somalië in Duitsland anders worden beoordeeld dan in Nederland. Een gemeenschappelijke lijst van 'veilige derde landen' en 'veilige landen van herkomst' moet daar meer eenheid in brengen. In het verlengde hiervan ligt nauwere samenwerking in het bestrijden van mensensmokkel en het daadwerkelijk terugsturen van asielzoekers van wie de aanvrage is afgewezen. Denemarken en Zweden hebben daar succes mee geboekt, maar het gevolg was veelal dat de buurlanden er evenzovele probleem gevallen bij kregen. Hier ligt een link naar gezamenlijke ontwikkelingsprogramma's en remigratieprojecten voor de hand.

( a d v e r t e n t i e s )