Door een onzer redacteuren
ROTTERDAM, 9 JUNI. Johan Neeskens heeft na het WK voetbal in 1998 bedankt voor de functie van bondscoach. Vervolgens werd Frank Rijkaard aangesteld om het Nederlands elftal te leiden. De KNVB had hem eerst als assistent van Neeskens in gedachten. Neeskens, nu assistent van Rijkaard, vond de functie niet passen in zijn carrièreplanning. Dat zegt Arie van Eijden, directeur betaald voetbal van de KNVB.

Na het WK voetbal in Frankrijk werd eerst Johan Cruijff benaderd om bondscoach Guus Hiddink op te volgen. Cruijff, in 1991 aan zijn hart geopereerd, liet weten dat hij de functie niet meer ambieerde. Cruijff adviseerde de KNVB om Wim Jansen aan te stellen als bondscoach, maar de voormalige trainer van Feyenoord en Celtic voelde daar niets voor. Ronald Koeman was de derde die voor de eer bedankte. Hij gaf er de voorkeur aan Louis van Gaal te assisteren bij Barcelona. Van Eijden en technisch bestuurslid Leo Steegman bespraken vervolgens de mogelijkheid Neeskens te promoveren tot bondscoach, met Rijkaard als diens assistent. Toen Neeskens voor de eer bedankte omdat die functie niet in zijn carrièreplanning paste, opperden Van Eijden en Steegman het idee om de verantwoordelijkheden om te draaien.

Johan Cruijff heeft een rol als adviseur van Rijkaard. Volgens Van Eijden gaat het officieel om een 'klankbordfunctie'. De bondscoach heeft regelmatig contact met de 53-jarige Cruijff. Zijn gesprekken met Cruijff beschouwt Rijkaard als 'leerzame en energiegevende momenten'. Op zijn beurt sprak Cruijff gisteren op een seminar in Amsterdam warme woorden over Rijkaard. "Rijkaard heeft een complete leerschool achter de rug, de lessen van een rijke carrière."

Rijkaard zou assistent van Neeskens worden

Een groot deel van het begeleidingsteam van het Nederlands elftal mag zich tot de vrienden van Cruijff rekenen. De filosofie van 'De Verlosser' dringt door tot het Oranje-kamp.

Door onze redacteur ERIK OUDSHOORN HOENDERLOO, 9 JUNI. Officieel gaat het om een 'klankbordfunctie'. Althans zo noemt Arie van Eijden, directeur betaald voetbal van de KNVB, de inbreng van Johan Cruijff bij de bond. Wat dit in de praktijk inhoudt is voor een belangrijk deel duidelijk geworden. In het weekblad Voetbal International geeft bondscoach Frank Rijkaard deze week onomwonden toe dat hij regelmatig contact heeft met de voormalige Verlosser voor wie hij in 1987 wegliep op de training bij Ajax. Die verstoorde relatie is al jaren hersteld. "Cruijff spreek ik vaak. Dat zijn hele leerzame en energiegevende momenten", zegt Rijkaard.

In de jaren negentig mislukten diverse pogingen om de zo vurig verlangde combinatie tussen Cruijff en het Nederlands elftal tot stand te brengen. Veel feiten duiden erop dat de KNVB nu een ideale manier heeft gevonden om achter de coulissen gebruik te maken van de maestro. "Het is toch prachtig dat het zo kan", bevestigt Van Eijden, die onderstreept dat Rijkaard zich ook laat informeren door Rinus Michels.

Maar hoever reikt de hand van Johan Cruijff bij het Nederlands elftal in werkelijkheid? Die vraag zullen Cruijff en Rijkaard nog niet beantwoorden. Maar wie de feiten vanaf 1998 op een rij zet, ontdekt heel wat ontwikkelingen die geheel passen in de filosofie van Cruijff.

Na het WK in Frankrijk benaderde Van Eijden in eerste instantie Cruijff voor de opvolging van bondscoach Guus Hiddink. Cruijff, die in maart 1991 bij een hartoperatie een dubbele bypass kreeg, liet echter weten de functie van bondscoach niet meer te ambiëren. Daarna ontving Van Eijden bij hem thuis Wim Jansen, al zo vaak warm aanbevolen door Cruijff. Maar ook de voormalige trainer van Feyenoord en Celtic voelde niets voor de baan van bondscoach. Tevens werd Ronald Koeman benaderd. Koeman gaf er de voorkeur aan Van Gaal te assisteren bij Barcelona. Vervolgens bespraken Van Eijden en technisch bestuurslid Leo Steegman de mogelijkheid Johan Neeskens, assistent van Hiddink, aan te stellen als bondscoach. Rijkaard, die inmiddels te kennen had gegeven verder te willen bij de KNVB, moest zijn assistent worden. "Maar Neeskens vond deze functie niet passen in zijn carrièreplanning", verklaart Van Eijden. "Bovendien wilde hij graag een jeugdelftal begeleiden. Op een terrasje in Joure opperden Steegman en ik vervolgens het idee om de verantwoordelijkheden dan maar om te draaien."

Cruijffs invloed is voortdurend zichtbaar gebleven. In de omvangrijke begeleidingsploeg voor het EK zijn nogal wat handlangers van Cruijff opgenomen. Via 'bevriende' journalisten van Cruijff weten we dat hij voor Ajax het tandem Rijkaard-Krol in gedachten had om Wouters op te volgen. Tot grote woede van Cruijff kreeg Adriaanse die functie. Enkele weken later werd Krol door Rijkaard opgenomen in zijn trainersstaf voor het EK. Als voetballer was de recordinternational een grootheid, als trainer kwam hij niet ver omdat hij tot voor kort niet over de vereiste papieren beschikte. Krol mislukte als trainer bij KV Mechelen, behoedde het Zwitserse Servette voor degradatie en boekte succes op weliswaar bescheiden niveau in Egypte.

Rijkaard haalde ook de fysiotherapeuten Reinier van Dantzig en Pim van Dord binnen als opvolgers van de 'dissidenten' Rob Ouderland en Ricardo de Sanders. Van Dantzig heeft Cruijff vaak op de massagetafel gehad. Van Dord werd door Cruijff naar Ajax gehaald. En dan was er de aanstelling van Cruijffs voormalige rechterhand Tonnie Bruins Slot. Hij kreeg bij Oranje de functie van scout toebedeeld. Hoewel Bruins Slot in Zwitserland ook meerdere malen in trainingspak op het veld rondliep.

De trouwe sergeant van Cruijff kwam vorig seizoen terug bij Ajax, de club waar hij na een jaar uit zijn functie van trainer van het tweede team werd gezet. Ook bij Ajax is Bruins Slot nu scout.

Deze week maakte nog een andere spion van Oranje zijn opwachting: Stanley Menzo. Wéér een Ajacied. Als één van de eerste meevoetballende keepers was hij de oogappel van Cruijff. Van Eijden beweert ook een aantal namen van het EK-begeleidingsteam naar voren te hebben geschoven. "Je filosofeert daarover in een groep. Ik heb met Krol nog gevoetbald. Rijkaard kwam ook met namen. Je weet op zo'n moment niet of hij dan al contact met Cruijff heeft gehad."

Warm pleidooi voor de jonge bondscoach

Voor een paar honderd managers uit het bedrijfsleven hield Cruijff gisteren in Amsterdam een lofzang op bondscoach Rijkaard, zijn oude pupil bij Ajax.

Door onze redacteur ROBERT MISSET

AMSTERDAM, 9 JUNI. Zelfs in bedekte termen blijft Johan Cruijff de door hem zo verfoeide, academisch geschoolde voetbaltrainers als Louis van Gaal en Co Adriaanse kapittelen. Tegenover een paar honderd managers uit het bedrijfsleven hield de levende legende gisteren op een seminar daarom een warm pleidooi voor bondscoach Frank Rijkaard, die volgens hem de best mogelijke scholing heeft gehad. "Rijkaard heeft een complete leerschool achter de rug, de lessen van een rijke carrière", betoogde Cruijff.

De vroegere nummer 14 van Oranje oreerde op de zoveelste, nieuwe grasmat van de Amsterdam Arena, waarop het Nederlands elftal zondag zijn eerste EK-duel met Tsjechië afwerkt. Vlak tegenover de dug-outs, waar zijn ex-pupil bij Ajax plaats zal nemen. "Hoezo heeft Rijkaard te weinig ervaring?", schamperde Cruijff. "Zou Rijkaard als coach geen goede psycholoog zijn, omdat hij ervaring mist? Een psycholoog heeft misschien een goed boek gelezen. Maar hij is nooit in stadion Nou Camp uitgefloten door honderdduizend Catalanen. Rijkaard kan juist putten uit eigen werk."

Nog een voorbeeld van de Cruijffiaanse logica: "Stel nou dat Van Bronckhorst tijdens het EK met een wit gezicht van de spanning het veld betreedt. Dan zal Frank zeggen: 'Ga lekker spelen, Giovanni, als het niet goed gaat, word ik daar op afgerekend en niet jij'. Zo werkt het namelijk en Rijkaard weet dat als geen ander. Zijn eigen carrière heeft hem gevormd als coach en niet alleen, omdat hij met toptrainers heeft gewerkt." Eén van die topcoaches was uiteraard JC zelf in zijn periode bij Ajax. Toen heeft de huidige bondscoach dat niet zo ervaren.

Met de legendarische woorden 'Houd toch een keer je kop, ik word doodziek van dat gezeur', forceerde Rijkaard in 1987 een breuk met Cruijff en Ajax. Maar dat was een Rijkaard zonder charisma, die niet begreep waarom Cruijff juist hem de aanvoerdersband gaf. "Omdat Frank altijd met zijn kop naar beneden het veld betrad, terwijl de aanvoerder van Ajax juist moet uitstralen dat hij de belangrijkste speler is", zei Cruijff. "Ik wilde Rijkaard zover krijgen dat hij met de borst vooruit de kleedkamer verliet, maar dat zat toen niet in zijn karakter. Dat was de oorzaak van onze ruzie."

Later hebben Cruijff en Rijkaard het er nog wel eens over gehad. Maar de metamorfose van de bondscoach is ook zijn mentor niet ontgaan. "Misschien had ik de verkeerde speler tot aanvoerder benoemd", zei Cruijff gisteren. "Frank was een voetballer met grote kwaliteiten. Maar het leiderschap demonstreren, dat onderdeel had hij niet in zijn bagage. Ik denk dat Rijkaard juist op dat vlak enorm veel heeft geleerd. Hoe had hij anders als bondscoach kunnen functioneren?"

Toch zal Rijkaard nooit een aanhanger worden van het door Cruijff immer gehanteerde conflict-model. Maar ook de zachtaardige oud-Ajacied wordt volgens zijn ex-trainer wel gedwongen een ander gezicht te tonen als hij Oranje naar de Europese titel wil loodsen. Cruijff: "Frank wordt soms verweten dat hij te lief is. Maar na het duel met Polen erkende hij dat Nederland agressie miste. Het signaal naar de spelers was duidelijk. Rijkaard zal niet schromen tijdens het EK keihard in te grijpen als een speler verzaakt."

Soms hoeft een straf niet te worden uitgevoerd om het beoogde effect te creëren, was de moraal van de volgende anekdote van Cruijff. "Ik had weer eens een bosloop ontdoken, toen Michels me achter een heg betrapte met een sigaretje in mijn hand. Hij liet me de volgende ochtend om half acht terugkomen. 'Dan gaan wij alsnog een bosloopje maken', bromde Michels. Die ochtend verscheen hij in pyjama in het Amsterdamse Bos. 'Fijn dat je er bent Johan', zei hij. 'Ik ga weer naar bed.' Natuurlijk heeft Michels dat verhaal in de kleedkamer verteld, waardoor ik nog wekenlang door mijn medespelers ben gedold. Maar Michels wist dat het niet weer zou gebeuren."

In de werkwijze van Rijkaard herkent Cruijff zijn eigen benadering als coach bij Ajax en Barcelona. "Rijkaard verdient nu al een compliment, omdat hij zich heeft omringd met vakmensen op hun gebied", meent Cruijff. "Veel coaches plaatsen zichzelf in een isolement. Frank voelt zich niet te groot mensen als Bruins Slot en Menzo om hulp te vragen. Daarnaast heeft hij in Neeskens en Krol assistenten gevonden die hem van nuttige informatie kunnen voorzien. Zij maken van Rijkaard een complete coach."

( a d v e r t e n t i e s )