STAAT HET FRANSE presidentiële systeem op instorten? President Chirac tracht dat te voorkomen met een bescheiden voorstel om de ambtstermijn van het staatshoofd terug te brengen van zeven tot vijf jaar.

Er zijn politici die veel meer willen, maar Chirac heeft in het vraaggesprek voor de televisie waarin hij zijn voorstel deed, al verklaard dat iedere amendering (lees: uitbreiding van de noodzakelijk geworden herziening van de grondwet) door zijn veto zal worden getroffen. De post van premier blijft dus behouden. Het presidentiële recht tot parlementsontbinding blijft bestaan. Hooguit kunnen de op verschillende bestuurslagen uiteenlopende ambtstermijnen (van vijf tot negen jaar) wat Chirac betreft worden gestroomlijnd. Zelfs in de geldende verkiezingskalender wenst het staatshoofd geen enkele wijziging.

Vaststaat dat de ware critici van het gaullistische staatssysteem veel verder willen gaan. Hun zoektocht gaat in de richting van een parlementair systeem, overigens met vermijding van de kwalen waaraan de Vierde Republiek leed - de opeenvolging van kabinetten van soms zeer korte levensduur. Maar Giscard d'Estaing, voormalig president, die de aftrap deed voor de discussie over het 'quinquennat' en zeker premier Jospin, die de bal vervolgens voorzette, hebben zich al gevoegd naar het beperkte voorstel van het staatshoofd - waarover de Nationale Vergadering en de Senaat nu, een Chirac welgevallig, advies moeten uitbrengen.

HET VALT NIET uit te sluiten dat een verkorte ambtstermijn het presidentiële systeem nog versterkt. Als president en parlement gelijktijdig en voor dezelfde zittingsperiode worden gekozen, zou de kans op 'cohabitation' - een rechtse president en een linkse regering, of omgekeerd - vermoedelijk afnemen. Volgens sommigen zal op die manier de functie van premier worden uitgehold en de betrokkenheid van het staatshoofd bij de dagelijkse gang van zaken slechts toenemen. Wat anderzijds de magie van nationale grandeur die het presidentschap sinds De Gaulle uitstraalt, zou kunnen aantasten. Anderen menen dat de Franse kiezer de 'cohabitation' juist wenst. Het quinquennat zou hem de gewilde 'samenwoning' van links en rechts dan weer ontnemen.

Hoe het verder gaat met dit plan is de vraag. Chirac heeft zijn voorkeur uitgesproken voor een referendum - dat in september zou worden gehouden. Maar als het parlement anders adviseert, zal hij het hoofd buigen. Dan wordt het voorstel behandeld in het zogenoemde Congres, een gezamenlijke vergadering van beide huizen van de volksvertegenwoordiging. De voorkeur voor een referendum heeft zijn eigen ratio: een dergelijke volksraadpleging laat zich met een simpele vraagstelling, waarop slechts 'ja' of 'neen' kan worden geantwoord, gemakkelijker beïnvloeden dan een politiek instituut als het Congres waar alle schakeringen in het denken over Frankrijks staatssysteem zich zullen laten gelden.

Alleen al de gang van zaken na Giscards interventie laat zien hoe het Franse systeem functioneert. Een verdeeld parlement staat tegenover een zelfbewuste president die de regering - ook al is die van een andere signatuur - met behulp van de kleinst mogelijke concessie tot volgzaamheid dwingt. Chiracs manoeuvre kwam niet toevallig nadat hij de vijfjaarsgrens in zijn ambt was gepasseerd.

( a d v e r t e n t i e s )