Uitgebracht op huurvideo door Buena Vista

Mamet houdt onderhoudend voor de gek

Door BIANCA STIGTER
Toneel- en scenarioschrijver en toneel- en filmregisseur David Mamet zegt vaak dat woorden voor hem het belangrijkst zijn; de woorden die hij onderbrengt in zijn fameuze dialogen en de woorden waarmee hij een even duidelijke als verhullende plot kan smeden.

Het beste moment in de lichte, op het werk van Hitchcock en Kafka geïnspireerde thriller The Spanish Prisoner heeft te maken met cijfers. Een uitvinder moet aan de bazen van het bedrijf waar hij werkt vertellen hoeveel geld ze met zijn nieuwste uitvinding gaan verdienen. De uitvinder schrijft het bedrag op een schoolbord. De camera staat achter het bord, dus we krijgen het bedrag niet te zien. Maar we zien de arm van de uitvinder heel lang schrijven.

The Spanish Prisoner gaat over een con game, een confidence game, het soort van grote oplichterij op grote schaal die Mamet lief is en ook al het onderwerp was van de eerste door hem geregiseerde film, House of Games (1987). In The Spanish Prisoner wordt de uitvinder, gespeeld door Campbell Scott, het slachtoffer van een rijke, wereldwijze oplichter (een aardige rol van de vooral als komiek bekende Steve Martin) die hij op een Caraïbisch eiland ontmoet. Voor wie deze oplichter werkt en wie er allemaal in het complot zitten, staat tot op het laatst niet vast. Aanleiding tot het complot is een door de uitvinder bedachte formule, het 'proces' genoemd, waarover we helemaal niets te weten komen. Bij Hitchcock merkte je eigenlijk nooit dat je gefopt werd met zo'n McGuffin, het tamelijk willekeurige object dat het verhaal voorstuwt. Mamet maakt er een grap van, maar weet zijn film wel spannend te houden. The Spanish Prisoner is ondanks de gaten in de plot zelfs zo spannend, dat het af en toe jammer lijkt dat de film geen boek is, zodat je snel een paar bladzijdes over kunt slaan om te zien of je vermoedens werkelijkheid worden. Is de FBI wel de FBI? Is die secretaresse wel te vertrouwen? Is de politie wel de politie? Echt vooruit bladeren zou je ook in het boek waarschijnlijk niet doen, daarvoor is het te onderhoudend om door Mamet voor de gek gehouden te worden. Het zou trouwens met de film als film ook wel kunnen, want The Spanish Prisoner, alweer drie jaar geleden gemaakt, wordt hier rechtsreeks op video uitgebracht. In de bioscoop draait nu Mamets volgende regie, The Winslow Boy.

De dialogen in The Spanish Prisoner zijn van een duidelijkheid die niets te wensen overlaat, al wordt er niet in gevloekt, zoals in de meeste van zijn films en toneelstukken overvloedig gebeurt. Al aan het begin van deze film wordt er keurig en plompverloren geconverseerd over mensen die niet zijn wat ze lijken. Mamets personages grossieren in uitdrukkingen en spreekwoorden en krijgen niet meer karakter dan voor hun plaats in de plot nodig is. Aan het eind van het weldadig oppervlakkige The Spanish Prisoner zit je dus niet met de kater waar veel films noir je mee opschepen, namelijk dat de gedachte die aan het eind onthuld wordt een gemeenplaats is. The Spanish Prisoner heeft eigenlijk geen einde. Het slot is slechts een tussenstation. Je kunt je voorstellen dat de plot voor eeuwig verder meandert, als een rivier die nooit de zee bereikt.