NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

GERWIN TAMSMA
Het moderniseren van klassiek werk is zo oud als de weg naar Rome en zo noodzakelijk als stofzuigen. In het geval van Shakespeare is er in de loop van de tijd vooral ook veel opgepoetst. Shakespeare was in de negentiende eeuw nog zeer populair bij het grote, proletarische publiek, waarbij vooral afwijkende opvoeringen de aandacht wisten te trekken. Er waren vrouwelijke Hamlets, tienjarige Hamlets, honden die Hamlet speelden en acteurs met beroet gezicht die een schedel omhooghielden. Pas rond de vorige eeuwwisseling werd Shakespeare langzaam maar onverbiddelijk opgeëist als het exclusieve eigendom van de culturele blanke elite, en bleef dat bijna honderd jaar lang.

De grote filmdatabase op het internet - www.imdb.com - vermeldt een eindeloze lijst Shakespeare bewerkingen, vaak ook voor televisie, uit die eeuw sinds 1899. Vermaarde klassieke versies met beroemde Engelse acteurs, maar ook vele vergeten televisieregistraties. Een aantal van de aardigste staan overigens niet vermeld. Lethal Weapon (Mad Hamlet the Road Warrior), The Lion King (De aaibare Hamlet) of Abel Ferrara's China Girl. Het waren voorbodes van wat later zou gebeuren: Shakespeare groeide uit tot 'Hollywoods succesvolste scenarioschrijver van de jaren 90', wiens teksten schijnbaar naadloos aansloten bij de postmoderne behoefte om kunst te maken die naar zichzelf verwijst. De angst het niet goed te doen als het niet op Laurence Olivier leek, was verdwenen. De vrijheden die de Australische regisseur Baz Luhrmann zich veroorloofde in zijn bewerking kwamen dan ook niet uit de lucht vallen. Luhrmann die in eigen land naam had gemaakt met radicale theaterbewerkingen, zette de stofzuiger op de hoogste stand. 'Fair' Verona werd de Latijns-Amerikaanse metropool Verona Beach, waar de bendes van de Montagues en de Capulets als mafiaclans in het drukke verkeer en op het warme strand hun oude vetes uitvechten. De introductie van de situatie en de karakters is een kruising tussen een nieuwsrubriek, een soapopera en een muziekvideo. De personages, de schitterend wijdogige Juliet (Claire Danes) en ideale Romeo (Leonardo DiCaprio) voorop, spreken Shakespeares teksten letterlijk, zij het met Amerikaans of zelfs hispanic accent. De een brengt het er beter af dan de ander, maar het doet er vreemd genoeg niet toe: het is goed mogelijk dat William Shakespeare's Romeo + Juliet precies dezelfde impact zou hebben, als de acteurs volslagen onverstaanbare teksten hadden gesproken. Het drama wordt niet in taal verteld, maar overgebracht door het bijna tastbaar maken van huid, water, zand, lakens of pistolen.

Het doet er ook niet toe dat de personages eendimensionaal zijn: symbolen die ogenblikkelijk herkend worden omdat ze zijn gevormd naar voorbeelden uit de media. Er is geen sprake van ontwikkeling van de personages, maar verontrustend veel karakters zijn elke keer anders. Juliet lijkt bijvoorbeeld wel vijf verschillende moeders te hebben. Terwijl de schreeuwerige straatcultuur van videoclips de wereld veroverd heeft, strekt de traditionele instabiliteit van de jongeren zich nu uit tot de ouderen. De filosofische inhoud was bij Shakespeare ook al mager - de 'star cross'd lovers' komen niet veel verder dan het wrede lot te vervloeken. Luhrmann benadrukt dat nog eens door de lange doodsmonoloog van Juliet eruit te halen. Het verbale en het filosofische is verdrongen door het bewegende, het visuele en het sensuele. Luhrmann heeft Shakespeare verslagen. Maar het slotliedje van Radiohead, Exit Music (for a film) - dat hopelijk ook op televisie nog te horen zal zijn, maakt alles weer anders. Dan dringt plotseling door dat je wel degelijk naar een heel sombere film over onschuld hebt zitten kijken.

William Shakespeare's Romeo + Juliet (Baz Luhrmann, VS, 1996), Fox8, zondag, 22.00-0.10u.