NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De Europese regeringsleiders in Helsinki werden volkomen verrast door de kille reactie in Turkije op de verklaring die zij inzake de Turkse kandidatuur hadden opgesteld.

Door onze correspondenten
HANS BUDDINGH' en BEN VAN DER VELDEN

HELSINKI, 11 DEC. Nog maar nauwelijks waren de Europese regeringsleiders het gisteren tijdens hun topbijeenkomst eens geworden over de kandidatuur van Turkije voor het lidmaatschap van de Europese Unie, of ze raakten in verwarring over wat ze zelf hadden aangericht. Aanleiding daartoe was een ontwerptekst, waarover ze moeizaam hadden onderhandeld onder leiding van de Finse premier Lipponen en minister Halonen. Het is een verklaring waarin de Europese regeringsleiders hebben vastgelegd wat zij van een Turkse EU-kandidatuur verwachten. Officieel behoefde de Turkse regering er niet mee in te stemmen. Maar Turkije kon moeilijk de door de EU aangeboden kandidatuur aanvaarden als het de tekst afwijst.

Het Finse EU-voorzitterschap had zich zo ingespannen om een verklaring te formuleren die aanvaardbaar was voor Griekenland, dat het Turkije wat uit het oog was verloren. Pas toen de regeringsleiders hadden besloten dat aan het document niets meer kon worden veranderd, lichtte premier Lipponen zijn Turkse collega Ecevit in. Kort daarop werd de top in Helsinki verbijsterd door een bericht uit Ankara: de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cem liet weten dat een EU-kandidatuur samen met zo'n verklaring van de Europese regeringsleiders voor zijn land onaanvaardbaar was.

Inderhaast besloten de regeringsleiders in Helsinki tot een noodoperatie. Solana, de hoge functionaris voor het buitenlands beleid van de EU, moest samen met Eurocommissaris Verheugen (Uitbreiding) spoorslags naar Ankara afreizen. Solana moest een eerder besloten reis naar Moskou om de Russische regering aan te sporen tot het beëindigen van de strijd in Tsjetsjenië maar even uitstellen. "Opheldering over de tekst van de regeringsleiders verschaffen", dat was volgens een woordvoerder van de Finse regering de taak van het tweetal.

Solana en Verheugen mopperden flink tijdens het pakken van hun koffers, vertelden nauw betrokkenen gisteravond. De kritiek op de aanpak van het Finse presidentschap was niet van de lucht. "Door zich te concentreren op zeer moeilijke onderhandelingen met de Grieken en niet tegelijkertijd contact te houden met Ankara, hebben ze onvoldoende op Turkse gevoeligheden gelet", aldus een diplomaat. Er waren fouten gemaakt die makkelijk voorkomen hadden kunnen worden.

Welke fouten? Geen regeringsleider die daarover iets wilde zeggen. Premier Lipponen, premier Kok, niemand wilde een woord zeggen over de tekst. Want officieel bestond de verklaring van de Europese regeringsleiders niet, hoewel honderden journalisten in Helsinki er fotokopieën van hadden. Pas vanmorgen, als de regeringsleiders definitief de conclusies van de top van Helsinki zouden samenstellen, zou er sprake zijn van een tekst. Betekende dit dat Solana en Verheugen in Ankara nog konden onderhandelen over wijzigingen in de tekst? "Geen sprake van, de conclusies zijn de conclusies", zei de Griekse minister Papandreou. "Morgenochtend is het definitieve besluit. Is Solana alleen naar Ankara om uitleg te geven en te luisteren? Niemand kan erop vooruitlopen wat na dit bezoek volgt. Afhankelijk van de marges kan er nog iets gebeuren, maar de marges zijn zeer klein", zei premier Kok.

De verklaring bestond uit drie punten, waarvan slechts één Turkije noemde. In het eerste punt stond dat kandidaat-lidstaten van de EU grensgeschillen zelf moeten oplossen of "binnen een redelijke tijd" aan het Internationale Hof van Justitie in Den Haag moeten voorleggen. Uiterlijk eind 2004 wilden de Europese regeringsleiders kijken hoe de situatie met bestaande geschillen zich ontwikkelt. Dit punt sloeg op het Grieks-Turkse geschil over eilanden in de Egeïsche Zee. De einddatum 2004 was de Turkse regering in het verkeerde keelgat geschoten.

Het tweede punt betreft Cyprus. Daarin stond dat de Europese regeringsleiders over de toetreding van het eiland Cyprus tot de EU kunnen besluiten, ook als het probleem van de deling van dit eiland nog niet is opgelost. Diplomaten zeiden gisteravond dat deze tekst Turkije onnodig tegen de haren instreek. Turkije wil dat Cyprus niet eerder bij de EU komt, dan nadat het conflict is beëindigd. In de praktijk kan Cyprus geen lid van de EU worden zolang Turkije één EU- bondgenoot heeft, omdat de Europese regeringsleiders eenstemmig over nieuwe leden moeten besluiten.

In het laatste punt van de verklaring stond dat Turkije aan dezelfde voorwaarden moet voldoen als andere kandidaat-lidstaten. Maar er stond wel bij dat een toetredingspartnerschap van de EU met Turkije opgesteld zal worden "op de basis van voorgaande conclusies van de Europese Raad". De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cem liet Helsinki dadelijk weten dat die woorden voor hem onaanvaardbaar waren. Hij werd herinnerd aan de conclusies van de Europese regeringsleiders die in 1997 de Turkse kandidatuur afwezen. Die beoordeling van Turkije leidde tot een dieptepunt in de betrekkingen met de EU.

Zie ook:

EU erkent Turkije als kandidaat-lid (10 november 1999)
Turkije: Europa helpt ons verder (10 november 1999)
De unieke expansie van de Unie (8 november 1999)
'Nog geen ja of nee tegen Turkije' (7 november 1999)

( a d v e r t e n t i e s )