NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Voor Russen met geld is het betrekkelijk simpel het staatsburgerschap van een Westers land te verkrijgen - de tweede pas die toegang biedt tot de hele wereld. Op Internet bieden bedrijven hun diensten aan. En bijna niks is illegaal. Zeggen ze.

Door onze correspondent FRANK WESTERMAN

MOSKOU, 18 SEPT. Keurige agentschappen lijken het, met namen als VIP, Vesta of Euroglobal. Hun advertenties verschijnen in glossy's en gerenommeerde zakenbladen, en draaien niet om de hete brij heen: "Tweede Paspoort. Vanaf 15.000 dollar. Betaling via Zwitserland."

Minstens een dozijn juridische bureaus in Moskou biedt het "Europees staatsburgerschap" te koop aan - als ging het om een Mercedes met getinte ruiten of een ander speeltje van de Nieuwe Rijken. De cliënt wordt niet afgescheept met een vervalsing, nee, hij krijgt geldige, door het land naar keuze afgegeven documenten.

Een rondgang langs de aanbieders leert dat er voor rijke Russen een keur aan sluipwegen bestaat om het EU-paspoort de bemachtigen. Hoe omvangrijk deze business is, valt niet te zeggen, maar gezien het advertentievolume gaat er veel geld in om. De klanten zijn "kapitaalvluchtelingen", Russen die hun al dan niet geroofde fortuin naar het buitenland sluizen en daar ten volle van willen genieten. " Iedereen in Rusland die een zeker kapitaal heeft verdiend wil dat veilig stellen", legt een bemiddelaar uit. "Het supplementair staatsburgerschap is een garantie tegen toekomstig verlies van vrijheid", stelt een ander. De paspoortenhandel bestaat bij de gratie van het chronische weglekken van kapitaal (een tot twee miljard dollar per maand) uit Rusland. De FBI heeft ontdekt dat via The Bank of New York alleen al tussen oktober 1998 en maart van dit jaar 4,2 miljard dollar uit Rusland is overgeboekt. Het zou gaan om een poging tot witwassen van roofgeld, onder meer illegaal toegeëigende IMF-kredieten. De Russische procureur-generaal noemde deze week de Moskouse bank SBS-agro van zakentycoon Aleksandr Smolenski als een van de betrokkenen. Smolenski, die ook in Amsterdam heeft geïnvesteerd, bezit een Russisch en een Zwitsers paspoort. In de prijslijst van de firma International Lawyers Diplomatic Service (met contactpersonen in Boedapest, Londen en Zürich) is het staatsburgerschap van Zwitserland het duurst: 100.000 dollar. Familiekorting is standaard, en kinderen onder de twaalf worden gratis bijgeschreven in het paspoort van hun moeder. Hoe deze bureaus te werk gaan, blijkt wanneer een Russin zich als gegadigde aanmeldt.

"Nederland? Waarom zou u een Nederlands paspoort willen?" informeert een medewerkster van het bureau Joeragentsvo. "Wij doen in Griekenland, dat is simpeler en goedkoper. Met een Grieks paspoort kunt u eenvoudig in Nederland een verblijfsvergunning krijgen." Kosten: 40.000 dollar per persoon. Levertijd: zes tot acht maanden. Het bureau presenteert de cliënte met valse documenten als familielid van een politiek vluchteling uit Griekenland, bijvoorbeeld iemand die destijds voor het kolonelsregime of tijdens de Griekse burgeroorlog is gevlucht. Voor deze en andere Grieken in de diaspora bestaan speciale terugkeerprogramma's.

'Hoe wij het doen, is niet uw zorg'

"De enige illegale stap is het moment waarop de Griekse consul de documenten moet bevestigen", zegt de medewerkster. "Maar doorgaans is dat geen probleem. Ze tonen juist veel begrip voor dit soort verloren zonen."

De aanbieders van Britse paspoorten kiezen een omweg via de Caraïbische eilanden St. Kitts en Nevis of andere landen van het Gemenebest. "Succes 110 procent gegarandeerd", verzekert een naamloze bemiddelaar. "We hebben een licentie in Moskou en bestaan al zes jaar." De route loopt over vele schijven en maakt onder meer gebruik van gefingeerde verklaringen van een arts in Londen.

Tropenroutes via Grenada, Belize en Panama worden ook bewandeld. Het paspoort van Venezuela wordt aangeprezen met gestileerde postzegel van een toekan. Vermogende Russen die rechtstreeks op hun doel af willen (het staatsburgerschap van een EU-lidstaat) kunnen terecht bij EVM- United, dat adverteert met Ierland. "Hoe wij werken? Dat is geen vraag die ik telefonisch kan beantwoorden", zegt Andrej Vladimirovitsj, een jurist van deze firma.

Hij houdt gratis spreekuur in een modern kantoortje in Moskou, waar hij de geïnteresseerde Russin koffie aanbiedt. In een poging haar argwaan weg te nemen, toont hij haar zijn eigen Ierse paspoort. "Ik kom net terug van een bezoek aan Londen. Bij de douane kon ik zo doorlopen", zegt de snelle dertiger.

EVM-United kan schijnhuwelijken arrangeren ("wij zorgen voor de kandidaten") of afstamming van Ierse voorouders aantonen ("hoe wij dat doen is niet uw probleem"). Kosten: 31.500 dollar, waarvan eenderde aan te betalen na ondertekeningen van alle benodigde documenten voor het Ierse consulaat. De hele procedure neemt volgens het bedrijf twee tot drie maanden in beslag.

Woordvoerders van verschillende ministeries van Justitie in Europa reageren geschokt. De Ieren wijzen erop dat schijnhuwelijken illegaal zijn ("en bovendien walgelijk") en faxen hun naturalisatiewetgeving. Onder bepaalde omstandigheden, zo blijkt daaruit, kan iemand met een in Ierland geboren ouder of grootouder inderdaad in aanmerking komen voor het Ierse staatsburgerschap. Maar net als de Griekse persattaché in Moskou beweert de Ierse woordvoerder dat de controle op de paspoortaanvraag heel gedegen is en vrijwel waterdicht.

Een voorlichtster van de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst is stomverbaasd. "En dat staat zomaar bij jullie in de krant? Hoe is het in godsnaam mogelijk." Bij navraag blijkt dat justitie wel op de hoogte is van bureaus die zich op het Internet presenteren. "Maar er is praktisch niets aan te doen", zo voegt een woordvoerster van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag daar aan toe. "We kunnen nu eenmaal niet vervolgen in het buitenland."

De kern van het probleem ligt volgens Buitenlandse Zaken bij het gebrek aan harmonisatie van naturalisatiewetten in Europa. Als complicerende factoren noemt zij de speciale terugkeerprogramma's (van landen als Duitsland en Griekenland) en de talloze uitzonderingsclausules voor onderdanen uit de ex-koloniën (met name die van Groot- Brittannië).

De meest gedurfde aanbiedingen betreffen diplomatieke paspoorten. Gabriel 2000 verzorgt blauwe VN-paspoorten ("geldig in 190 landen"), terwijl een andere firma voor een kwart miljoen dollar de status van "honorair consul van een EU-land" zegt te kunnen regelen, zij het niet voor iedereen. Op het aanmeldingsformulier ("Heeft u een strafblad? Bent u lid van de Rotary of de Lion's Club? Beschikt u over een prestigieuze locatie voor een consulaat?") verklaart de betrokkene alle gegevens naar waarheid te hebben verstrekt. Onder het voorgedrukte SO HELP ME GOD is plaats voor een handtekening en een notarieel stempel.

( a d v e r t e n t i e s )