NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Globalisering vergroot onbalans

"Globalisering heeft grote voordelen voor sommigen maar voor de meeste wereldburgers betekent het alleen een verdere uitsluiting en verarming", zegt Sakiko Fukuda-Parr, opstelster van het Human Development Report.

Door KEES KRAAIJEVELD

DEN HAAG, 12 JULI. Grenzen vervagen en de wereld wordt steeds kleiner maar de rijken worden rijker, de armen armer. Door de eenzijdige nadruk op het marktdenken veroorzaakt de globalisering steeds meer ongelijkheid. De groeiende ongelijkheid wordt in het jongste Human Development Report geïllustreerd met bizarre statistieken. Zo is het vermogen van de drie rijkste miljardairs ter wereld groter dan de economieën van de 35 minst ontwikkelde landen samen. De rijkste 20 procent van de wereldbevolking verdient 86 procent van het wereldinkomen, beheerst 82 procent van de exportmarkten, en beschikt over 74 procent van de telefoonaansluitingen. De armste 20 procent bezit in deze categorieën amper 1 procent. "Globalisering heeft grote voordelen voor sommigen maar voor de meeste wereldburgers betekent het alleen een verdere uitsluiting en verarming", zegt de Japanse Sakiko Fukuda-Parr, opstelster van het rapport, in een gesprek over haar bevindingen. Zo verdiende de rijkste 20 procent van de wereld in 1997 74 gulden voor iedere gulden die de armste 20 procent opstreek. In 1960 was die verhouding 30 op 1. De Globalisering is volgens Fukuda-Parr te zeer gericht op economie. Ze vergelijkt de wereld met een denkbeeldig land dat alleen een ministerie van Economische Zaken heeft en geen ministeries voor Volksgezondheid, Milieu of Sociale Zaken. "Dat zou iedereen heel raar vinden, maar de globalisering wordt eenzijdig gestuurd door de vrijhandelsverdragen van de wereldhandelsorganisatie (WTO). Het is geen wonder dat de wereld uit balans is." De snelle ontwikkeling van Internet is voor Fukuda-Parr symbolisch voor het elitaire karakter van de globalisering. Het wereldwijde web telt inmiddels 36 miljoen aangesloten computers en meer dan 150 miljoen gebruikers. Maar de Internetgebruikers vormen slechts 2 procent van de wereldbevolking. Internet is een 'network high society' van hoog opgeleide, goed betaalde jonge mannen uit de geïndustrialiseerde landen. Bovendien is driekwart van de websites in het Engels terwijl hooguit één op de tien mensen die taal machtig is. "Internet laat bij uitstek zien dat 'the global village' een leugen is", zegt Fukuda-Parr. "Aangesloten zijn is essentieel voor verdere ontwikkeling en voor een stem in de wereldgemeenschap, maar juist de armsten zijn dat niet." Het rapport waarschuwt dat de verspreiding van Internet niet aan de markt kan worden overgelaten. Om het wereldwijde web écht wereldwijd toegankelijk te maken stelt het rapport voor om belasting te heffen op iedere verstuurde e-mail. De opbrengst kan gebruikt worden om de ontwikkelingslanden aan te sluiten. Internet is niet de enige reden waarom kennis steeds ongelijker is verdeeld. De wettelijke bescherming van intellectueel eigendom geeft de ontwikkelingslanden niet langer vrije toegang tot kennis. De industrielanden bezitten 97 procent van alle octrooien en doen 96 procent van het wetenschappelijk onderzoek. Daarbij is veel wetenschappelijk onderzoek de afgelopen jaren geprivatiseerd, wat de situatie voor de ontwikkelingslanden heeft verslechterd. "Bij de keuze van onderzoek is geld belangrijker dan noodzaak - cosmetica en langzaam rijpende tomaten staan hoger op de lijst dan een vaccin tegen malaria of droogte-bestendige planten voor ontwikkelingslanden", citeert Fukuda- Parr uit haar rapport.

Het rapport laat ook zien dat de privatisering van de kennissector niet automatisch tot concurrentie heeft geleid. Talrijke overnames leidden de afgelopen jaren tot verdere kennisconcentratie. In 1998 beheersten de tien grootste spelers in de biotechnologie 32 procent, in de farmacie 35 procent en in de computertechnologie 86 procent van de markt.

In de race om octrooien zijn de Verenigde Staten het meest succesvol. Meer dan de helft van alle royalty's wordt betaald aan de VS. Fukuda- Parr wil een toeslag innen op octrooi-aanvragen om daarmee wetenschappelijk onderzoek te financieren dat wel aan de behoeften van de armste landen voldoet.

Globalisering biedt natuurlijk ook fantastische nieuwe mogelijkheden. Met name criminelen profiteren daarvan. Gezamenlijk zetten zij met de handel in drugs, wapens en vrouwen jaarlijks circa 1500 miljard dollar om. Dat is vier maal de omvang van de Nederlandse economie. In de afgelopen tien jaar is de productie van opium verdrievoudigd en die van cocaïne verdubbeld. De omvang van de drugshandel wordt geschat op 400 miljard dollar per jaar. Dat is 8 procent van de totale wereldhandel, ongeveer net zoveel als de handel in olie en gas die 8,6 procent omvat.

Een ander gevolg van de globalisering is dat culturen zich over de hele wereld verspreiden. "De Amerikaanse cultuur is daarbij zeer dominant", zegt Fukuda-Parr. Voor de Verenigde Staten zijn films en televisieprogramma's de voornaamste exportartikelen. Hollywood domineert 70 procent van de Europese bioscopen terwijl in de VS slechts 3 procent van de films uit het buitenland komt. "De Amerikaanse dominantie drukt andere culturen uit de markt", meent Fukuda-Parr. Cultuur mag dan ook niet worden opgevat als zomaar een product waarvoor vrije handelverdragen opgaan en waarbij subsidie als concurrentievervalsing wordt beschouwd. Toch is de door globalisering veroorzaakte scheefgroei niet onomkeerbaar. Het rapport doet aanbevelingen voor krachtiger wereldbestuur dat de negatieve effecten van de globalisering moet tegengaan. Fukuda-Parr: " Allereerst moeten we ons realiseren waar we eigenlijk mee bezig zijn. De globalisering raast vooruit, ons begrip hobbelt er vertraagd achteraan. Ik hoop dat ons rapport daar iets aan verandert."

( a d v e r t e n t i e s )