NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Studenten demonstreren nu al enkele dagen in Iran tegen de acties van islamitische stoottroepers, tegen de politie en af en toe zelfs tegen de Opperste Leider. Een nieuwe misrekening van de conservatieve factie.

Door onze redacteur CAROLIEN ROELANTS

ROTTERDAM, 12 JULI. Niet meer dan enkele honderden studenten betoogden donderdagavond op hun campus in de Iraanse hoofdstad Teheran tegen het publicatieverbod voor de populaire linkse krant Salam. Het was misschien een protest gebleven temidden van zovele andere als niet na de islamitische stoottroepers van de Ansar Hezbollah ook de politie op de studenten was afgestuurd. De studenten werden buitengewoon hard in elkaar geramd, honderden werden opgepakt, in hun verblijven werd zware schade aangericht - een grote crisis was een feit. De crisis werd veroorzaakt door de conservatieve factie in het Iraanse leiderschap. Maar zoals bij eerdere conservatieve aanvalsacties in de machtsstrijd tegen de hervormers ziet het ernaar uit dat de winst, als het stof is neergedwarreld, weer naar de hervormingsgezinde regering van president Khatami zal gaan.

Tienduizenden studenten en burgers die hen steunen zijn de afgelopen dagen de straat opgegaan in Teheran en andere steden om te protesteren tegen het politieoptreden. Daarbij werden voor het eerst ook leuzen geroepen tegen de Iraanse Opperste Leider, ayatollah Ali Khamenei, de tot dusverre vrijwel onaantastbare nummer één van het merkwaardige Iraanse systeem. Want iedereen weet dat politie - en leger, justitie en radio en tv - onder zíjn rechtstreekse controle staan. Ook Khamenei voelde zich vanochtend door de stemming in het land gedwongen in het spoor van regeringsinstanties en maatschappelijke organisaties zijn steun uit te spreken voor de studenten en de aanvallen door Hezbollahi en politie als "onaanvaardbaar in de Islamitische Republiek" te veroordelen. Maar pogingen om zijn verklaring voor te lezen op de terrein van de Universiteit van Teheran in het centrum van de stad werden door studenten overschreeuwd. "Ansar pleegt misdaden, en de Leider steunt hen", schreeuwden ze. "O grote Leider, schaam je!" De studenten, die tot de trouwste aanhangers van president Khatami worden gerekend - en daarom vaak doelwit zijn van de Hezbollahi (Partijgangers Gods) - hebben inmiddels het ontslag en gerechtelijke vervolging afgedwongen van de politiecommandanten die opdracht gaven tot het politie-ingrijpen van vrijdag. Alle gearresteerde studenten zijn vrijgelaten. Maar dat is voor hen niet voldoende. Ook de gehate nationale politiecommandant, generaal Hedayat Lotfian, moet gaan.

Conservatieven overspelen hun hand

De controle over de veiligheidsdiensten moet door Khamenei worden overgedragen aan president Khatami. De Ansar Hezbollah moet aan banden worden gelegd. Salam moet weer uitkomen, de perswet mag niet worden verhard. Mohammad Khatami werd in mei 1997 door 70 procent van de in ongekend groten getale opgekomen Iraniërs als president gekozen op zijn programma van grotere vrijheid en respect voor de wet. Hij versloeg de keuze van het conservatieve establishment, parlementsvoorzitter Nateq Nouri. Het conservatieve establishment - delen van de geestelijkheid, de handelselite - heeft zich nooit bij zijn nederlaag neergelegd maar sindsdien letterlijk met alle middelen geprobeerd de hervormers te ondermijnen. Hezbollahi's zijn op politieke bijeenkomsten afgestuurd. Pro-democratische kranten zijn verboden (Salam is de laatste in een reeks) en het parlement is nu bezig de perswet zodanig aan te scherpen dat het met de huidige vrijheid gedaan is. De zeer populaire burgemeester van Teheran, die een grote bijdrage had in de verkiezing van Khatami, is wegens financiële onregelmatigheden in de gevangenis opgeborgen. Toen verkiezingen werden gehouden voor de belangrijke Raad van Deskundigen (die de Opperste Leider kiest en op zijn functioneren toeziet) werden hervormingsgezinde kandidaten geschrapt. De verkiezing van hervormers in de gemeenteraad van Teheran werd ongeldig verklaard. Dissidente politici en schrijvers werden vermoord door de inlichtingendienst. Dertien joden zijn door justitie opgepakt wegens spionage voor Amerika en Israel, juist op een tijdstip waarop sprake is van een voorzichtige toenadering tot de VS.

"Zij hebben de wettelijke vrijheden van de mensen beknot, terwijl de gewelddadige facties 100 procent vrijheid hebben om te doen als ze willen", aldus Abdollah Nouri, een naaste medestander van Khatami, gisteren tot een boze studenten. Nouri heeft het allemaal zelf meegemaakt: hij is door het overwegend conservatieve parlement als minister van Binnenlandse Zaken ontslagen, hij is door Hezbollahi in elkaar geslagen en nadat hij met de meeste stemmen van alle kandidaten in de gemeenteraad van Teheran was gekozen, werd zijn verkiezing door een parlementscommissie ongeldig verklaard. Overigens trok de regering zich daarvan uiteindelijk niets aan, en werd de hele gekozen gemeenteraad in aanwezigheid van president Khatami geïnstalleerd. Doel van de conservatieven is Khatami in binnen- en buitenland onmogelijk te maken, zodat het oude, restrictieve bestel in ere kan worden hersteld. Hun acties brengen daarentegen de conservatieven, inclusief de onaantastbare Opperste Leider, steeds verder in diskrediet. De president heeft weinig resultaten geboekt: de economie verslechtert alleen, iedereen ziet dat van een rechtsstaat geen sprake is, ondanks zijn steeds herhaalde beloften. Maar de gemeenteraadsverkiezingen van februari, waarin zijn aanhangers in Teheran alle zetels wonnen, bewezen dat zijn positie nog nauwelijks is verzwakt. Er is ook geen alternatief voor hem binnen het islamitische systeem - en een einde aan de Islamitische Republiek is voorlopig niet aan de orde.

Althans - juist de conservatieven brengen met hun campagne dat einde dichterbij. "Staten zijn minderheden die ten dienste moeten staan van het volk. Maar zij realiseren zich niet dat een regering of een staat de natie moet dienen, en niet over haar moet heersen." De Iran Daily publiceerde vanochtend dit citaat van wijlen imam Khomeiny, de grondlegger van de Islamitische Republiek, als wijze raad aan , ayatollah Khamenei. Of hij zal luisteren is zeer de vraag; hij en zijn factie hebben zich immers tot nog toe niets gelegen laten liggen aan de wens van de bevolking.

( a d v e r t e n t i e s )