NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

MARIE-JOSÉ KLAVER
,,Churchill thought the world of him'', zegt de ene politieman tegen de andere over de Britse wiskundige Alan Turing, kort voor diens arrestatie wegens een relatie met een andere man.

Churchill had alle reden om een hoge dunk van Turing te hebben. Zonder de inspanningen van de briljante computerpionier uit Cambridge zou de Tweede Wereldoorlog heel anders zijn afgelopen. Turing slaagde erin om de Enigma codes te kraken, waarmee de nazi's hun militaire berichten versleutelden. Daardoor hadden de geallieerden vanaf het begin van de oorlog toegang tot belangrijke informatie over de Duitse oorlogsplannen en konden ze hun eigen strategie daarop afstemmen.

Zeven jaar na Hitlers capitulatie is Turings rol voor het vaderland plotseling uitgespeeld. Turing, die dan 39 is, wordt gearresteerd omdat hij een relatie met een andere man heeft. Homoseksualiteit blijft voor mannen tot 1968 een misdrijf in Groot-Brittannië. Tussen 1931 en 1951 vervijfvoudigt het aantal vervolgingen van homo's.

Tijdens het proces getuigen collega-wetenschappers dat Turing een onmisbare wiskundige is die niet in de gevangenis mag belanden. Een 'national asset' noemt schaakkampioen Hugh Alexander hem in de rechtszaal. Omdat Turing akkoord gaat met chemische castratie, ziet de rechter af van een gevangenisstraf. Zijn baan aan de universiteit van Manchester raakt Turing niet kwijt, wel zijn security clearance. Een veroordeelde homoseksueel werd door de geheime diensten van Engeland en de Verenigde Staten waarvoor Turing ook na de Tweede Wereldoorlog als cryptografisch deskundige werkte, beschouwd als een veiligheidsrisico.

Breaking the Code (gebaseerd op de bekende Turing-biografie van Andrew Hodges) concentreert zich vooral op het privéleven van Turing. Na zijn arrestatie en een gedwongen hormoonkuur is daar weinig meer van over. Van de hormonen wordt Turing impotent en krijgt hij borsten. Die impotentie gaat wel weer over na de kuur, zegt hij tegen een vriendin. Maar of die borsten weer weggaan, heeft niemand me verteld, zegt de mathematicus gelaten. De Britse geheime dienst houdt Turing sinds zijn arrestatie dag en nacht in de gaten, uit angst dat hij gechanteerd wordt of uit loslippigheid aan zijn minnaars vertelt wat voor werk hij doet. Een nieuwe relatie, met een Noorse man, wordt door de overheid in de kiem gesmoord.

Dat Turing niet chantabel is omdat hij nooit een geheim heeft gemaakt van zijn seksuele voorkeur, gaat er niet in bij het establishment. Turing heeft zichzelf buiten de sociale orde geplaatst door niet te liegen over zijn relatie met Arnold Murray (Ron Miller in de film).

Breaking the Code brengt het conflict tussen de ietwat wereldvreemde Turing, die het grootste deel van zijn leven in gesloten gemeenschappen - kostscholen, elite-universiteiten, geheime militaire laboratoria - heeft doorgebracht, en het homofobe Engeland op een overtuigende manier in beeld.

Wat stoort aan de film is dat Derek Jacobi (geb. 1938) de rol van Turing speelt. Als Turing in 1938 door de geheime dienst als codekraker wordt geworven is hij 26. Jacobi is 58 als hij deze rol speelt en ziet er geen dag, laat staan 30 jaar, jonger uit.

Breaking the Code (Herbert Wise, UK, 1996), Ned. 3, 23.44-0.34u.