NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De regering heeft verloren, de oppositie heeft gewonnen. België dreigt onbestuurbaar te worden.

Door onze correspondent BIRGIT DONKER

BRUSSEL, 14 JUNI. In België zitten de dioxinen nu zelfs in de verkiezingsuitslag. Premier Dehaene probeerde de afgelopen twee weken uit alle macht de desastreuze gevolgen van de dioxinencrisis te beperken. Afgelopen weekeinde lagen er weer Belgische kip en worst in de winkel. Maar dat was te laat. De kiezer heeft de regeringspartijen genadeloos afgestraft. Toch is het dioxineneffect niet voldoende om de politieke omwenteling te verklaren. Als de regering de afgelopen vier jaar zonder incidenten was doorgekomen, zou de kiezer haar deze crisis misschien zelfs hebben vergeven. Maar België kende een opeenvolging van affaires: de zaak-Dutroux, de Agusta-smeergeldaffaire, de zaak rond de verstikte asielzoekster Semira Adamu. De dioxinencrisis was een schandaal te ver. De Belgen hebben gisteren gestemd voor verandering. Grote winnaars waren de groene partijen Agalev en Ecolo, die voor het eerst sinds ze eind jaren '70 werden opgericht kans maken tot de regering toe te treden. De dioxinencrisis heeft deze partijen ongetwijfeld in de kaart gespeeld. Maar behalve voor groen hebben de Belgen ook gekozen tegen de traditionele partijen en voor een beter functioneren van hun staat.

Jarenlang werd in België te weinig aandacht besteed aan behoorlijk openbaar bestuur, omdat de regerende politici zich vooral bezig hielden met de staatshervorming en de economische maatregelen die nodig waren om toe te treden tot de euro. Daarom liep het mis op andere terreinen, zoals justitie of de controle op de voedselketen. "De dioxinencrisis is de stoot geweest die een groot ongenoegen in zijn geheel heeft bloot gelegd", constateerde gisteren oud-minister van Justitie, Stefaan De Clerck. "De bevolking vindt dat er onbehoorlijk bestuurd is." Dat de CVP'er De Clerck in zijn kiesdistrict Kortrijk wèl winst boekte, bewijst overigens dat Belgen steeds meer vertrouwen hebben in sommige mensen dan in partijen. In het kanton Neerpelt werd zijn partijgenoot Karel Pinxten, die aftrad in de dioxinencrisis, afgestraft met een verlies van 8 procent. Hetzelfde is te zien bij de Vlaamse socialisten, waar de populaire minister Steve Stevaert in Hasselt het verlies wist te beperken, terwijl de wegens de dioxinenaffaire afgetreden minister van Volksgezondheid Marcel Colla een fors verlies moest incasseren. Symbolisch voor het falen van de overheid is dat het elektronisch stemmen in een op drie stembureaus problemen opleverde, met soms urenlange vertraging tot gevolg. Vaak was de stroomvoorziening onvoldoende of werkten de speciale lichtpennen niet. Ook premier Dehaene moest in de rij staan, tot zijn zichtbaar ongenoegen. Zelfs prinses Astrid werd niet gespaard. Sommige kiezers hadden zo genoeg van het wachten, dat ze wegliepen wat hun op een boete kan komen te staan wegens het negeren van de stemplicht.

De grote winst voor de groene partijen verbloemt dat de Vlaamse kiezer gisteren ook bruin heeft gestemd. Het Vlaams Blok zet zijn groeiende lijn voort die het in 1987 inzette. In het Vlaams parlement is de partij nu met 15, 5 procent groter dan de socialisten. De winst met ruim 3 procent werd vooral geboekt in steden als Gent en Mechelen, terwijl voor het eerst ook het platteland extreemrechts stemde. Het Vlaams Blok had onveiligheid als centraal verkiezingsthema, maar de winst lijkt vooral verklaarbaar uit proteststemmen. De verkiezingen hebben een politieke aardverschuiving tot gevolg. Voor het eerst sinds in 1918 het algemeen mannenkiesrecht in België werd ingevoerd, is een rooms- rode coalitie niet meer mogelijk. De liberalen zijn landelijk voor het eerst sinds 1870 de grootste politieke familie. Maar ook de traditionele afwisseling, een rooms-blauwe coalitie, heeft nu geen meerderheid in de kamer. Daarmee heeft de kiezer die voor verandering stemde, die verandering tegelijkertijd moeilijk gemaakt. De versnippering van de stemmen betekent dat er voor iedere coalitie ten minste drie politieke stromingen nodig zijn. Dat wil op nationaal niveau zeggen ten minste zes partijen: drie Franstalige en drie Nederlandstalige. Een coalitie van zes of meer partijen zal het regeren moeilijk maken. Hoe stabiel zal zo'n regering zijn? Met het grote verlies van de CVP is ook de politieke toekomst van premier Dehaene onzeker. Zijn partij had hem in de campagne als 'de locomotief' naar voren geschoven als het enige boegbeeld, zodat het voor Dehaene er op of er onder was. Het zwaargewicht ambieerde niet zelf een derde termijn, maar er was geen opvolger binnen zijn partij. Nu blijkt dat de locomotief het niet heeft getrokken. Dehaene gooide vanochtend de handdoek in de ring. "Dat zal ik samen met de partij bekijken", antwoordde hij gisteravond nog op de vraag of hij persoonlijke conclusies trekt. "Zoals ik ook samen met de partij boegbeeld ben geworden." Opvallend is dat Dehaene bij de senaatsverkiezingen met meer dan 300.000 de meeste Vlaamse voorkeurstemmen behaalde. Hij bleef ruim voor de liberaal Marc Verwilgen, die op zijn beurt won van zijn partijvoorzitter Guy Verhofstadt. Over de opvolging van Dehaene wordt al druk gespeculeerd. Opvallend was dat de Waalse liberaal Louis Michel gisteren zijn overwinningstoespraak hield in het Frans èn in het Nederlands. Voorlopig is het tijd voor de formatie, waarbij de liberalen als eersten aan zet zijn. De regeringsvorming dreigt uit te draaien op een langdurige exercitie - juist nu het land behoefte heeft aan stabiliteit.

( a d v e r t e n t i e s )