NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Een bloedige opstand van Georgische militairen tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt vandaag op Texel herdacht.

Door onze redacteur STEVEN DERIX

ROTTERDAM, 4 MEI. Collaborateurs of helden? Proto-diakon David Davitasjvili kent geen twijfel. Zijn oudoom Rodion was een van de Georgische soldaten die april 1945 op het Waddeneiland Texel in opstand kwamen tegen de Duitsers. "De Georgische soldaten waren helden. Ze werden gedwongen om in Duitse krijgsdienst te gaan. Mijn oudoom is na de oorlog ook niet vervolgd door Stalin."

Rodion Davitasjvili keerde terug naar Georgië. Maar 482 andere militairen overleefden de opstand niet en liggen nog steeds op de Georgische begraafplaats op Texel. Vroeger kwam de Russische ambassadeur de gevallen 'sovjet- helden' herdenken. Maar in 1991 viel de Sovjetunie uit elkaar en werd Georgië onafhankelijk. Sindsdien is er niemand meer geweest op 4 mei. Vandaag kregen de dode Georgische soldaten echter hoog bezoek. Om vier uur vanmiddag zou zijne Heiligheid en Zaligheid patriarch Ilja II, het hoofd van de Georgische orthodoxe kerk, op de Georgische begraafplaats van Texel een herdenkingsdienst leiden. De Georgische kerkelijke delegatie heeft aarde uit het moederland meegenomen, vertelt de patriarch. Die zal vanmiddag worden uitgestrooid "opdat ze in hun eigen geboortegrond begraven zullen zijn". Het verhaal van de opstand leeft nog steeds, zegt de patriarch. "De Georgische soldaten hebben het Nederlandse grondgebied verdedigd tegen de fascisten. Velen hebben daarbij het leven gelaten."

Aanvankelijk hadden de ongeveer achthonderd Georgische soldaten van het Rode Leger de Sovjet-Unie verdedigd. Maar de liefde voor het sovjet-vaderland zat - zoals bij zoveel inwoners van niet-Russische deelrepublieken - niet erg diep. Nadat ze aan het Oostfront in krijgsgevangenschap waren geraakt, liepen de Georgische soldaten over naar de vijand en werden ze het 822ste Wehrmacht Infanteriebataljon. In de lente van 1945 was dat bataljon gelegerd in een uithoek van het almaar slinkende Derde Rijk - het waddeneiland Texel. Aan het eind van de oorlog kregen de Georgiërs het echter benauwd. Als dragers van het Duitse Wehrmacht-uniform moesten zij zich op een of andere manier rehabiliteren in de ogen van Stalin, wilden ze de Georgische bergen ooit nog terug zien.

In de nacht van vijf op zes april sneden ze de kelen door van hun ongeveer 180 Duitse bataljon-genoten. Vervolgens probeerden ze zo snel mogelijk de kustbatterijen op het eiland in handen te krijgen. Dat mislukte. De Duitsers lanceerden vanaf Den Helder een tegenoffensief. In de weken durende gevechten die hierop volgden, vielen ongeveer duizend slachtoffers - 482 Georgiërs, ongeveer evenveel Duitsers en honderd Texelse burgers.

Het herdenken van deze gebeurtenis is de hoofdreden voor het bezoek van Ilja II aan Nederland, vertelt Jan van 't Slot van de stichting Texel-Georgië Kontakt. "We hebben hem ervan kunnen overtuigen dat hij dit jaar, in het laatste jaar van deze eeuw, moest komen." Tegelijkertijd beschouwt de patriarch de visite als een staatsbezoek van Georgië aan Nederland. De patriarch en zijn gevolg zijn daarom ontvangen door de commissaris van de koningin van Noord-Holland, Van Kemenade. De patriarch bezocht een drinkwaterproject in Andijk en liet zich informeren over zonne-energie bij het ECN in Petten. Daar ging ineens de telefoon, vertelt Van 't Slot. "Het was president Edoeard Sjevardnadze, die informeerde naar de ervaringen van de patriarch. In juni komt hij naar Nederland.."

Zondag 2 mei, de Grieks-Orthodoxe kerk aan de Westzeedijk in Rotterdam. Een paar ouderlingen ijsberen heen en en weer voor het portaal van het in oud- Byzantijnse stijl opgetrokken kerkgebouw. Vandaag zal Zijne Heiligheid Ilja II een dienst opdragen in de Sint-Nicolaaskerk, en daar worden de ouderlingen knap zenuwachtig van. Maar hoewel proto-diakon David Davitasjvili met een diepe basstem voorzingt in zijn eigen taal, verloopt de gecombineerde Grieks-Georgische dienst vlekkeloos. Alle orthodoxe kerken gebruiken de vierde-eeuwse liturgie van kerkvader Johannes Chrysostomus. Ook al verstaan de Griekse gelovigen geen woord Georgisch, ze weten precies wat er wordt gezegd. Tijdens de lunch in het Weena-gebouw wordt er echter door het gebrek aan tolken vooral naar elkaar geglimlacht door de in het zwart geklede Griekse en Georgische prelaten.

Daar waar de Griekse en Russische Orthodoxen sympathiseren met het (eveneens orthodoxe) Servië, heeft Ilja II de etnische zuiveringen in Kosovo meerdere malen veroordeeld. Wat in Kosovo gebeurt roept herinneringen op aan de burgeroorlog in de Georgische deelrepubliek Abchazië, vertelt Ilja " Tegenwoordig wonen er meer dan driehonderdduizend Abchazische vluchtelingen in Georgië." Maar Ilja wil zijn Orthodoxe broeders niet afvallen. "De Russische patriarch Ilja II was in Belgrado om Milosevic& acute;ervan te overtuigen de etnische zuiveringen te stoppen. Maar blijkbaar is deze moeilijk te overtuigen. " Bij de autobus komt een aantal mensen af op de Georgische geestelijken. " Wij zijn Serviërs", zegt een man in gebroken Russisch. Hij houdt een baby omhoog. "Zegen ons, vader."

'Kosovo' speelt hoofdrolHet thema dat het Nationaal Comité 4 en 5 Mei dit jaar aan de herdenking heeft gegeven is 'vrijheid maak je met elkaar', over de vrijheid die Nederlanders met elkaar delen. Maar dit thema is inmiddels overvleugeld door de oorlog in Kosovo. Bij de honderden herdenkingen, zoals bij het voormalig doorgangskamp Westerbork en op de Waalsdorpervlakte, speelt Kosovo een belangrijke rol. Zo wordt in Westerbork en in veel radio- en televisieprogramma's het lied 'De treinen hebben kleur' uitgevoerd, dat Maarten Peters schreef in het kader van de actie 'Artiesten voor Kosovo'. De nationale herdenking in Amsterdam begint vanavond om zeven uur met een bijeenkomst in de Nieuwe Kerk; te zien op tv 2. Rudi van Dantzig houdt een voordracht met de titel 'Een armoede die niet verdwijnt'. Daarna begint even voor acht de jaarlijkse kranslegging bij het Nationaal Monument op de Dam door onder anderen koningin Beatrix en prins Claus. Na de twee minuten stilte houdt Tweede-Kamervoorzitter Van Nieuwenhoven een korte toespraak en de jonge dichter Mustafa Stitou leest een gedicht voor dat hij in opdracht van het Nationaal Comité heeft geschreven. De Jonge Socialisten houden vanavond vanaf half twaalf op de Dam een wake. De jongeren vinden dat de media uitsluitend over de treurige toestand in Kosovo berichten, terwijl in meer landen oorlog en ellende is.

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.