NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Partijen verschansen zich

De oorlog van de NAVO tegen Joegoslavië begon een maand geleden. Sindsdien lijkt de vasthoudendheid van beide partijen alleen maar te zijn toegenomen.

Door onze redacteuren
BIRGIT DONKER en PETER MICHIELSEN

BRUSSEL/ROTTERDAM, 23 APRIL. De NAVO heeft na een maand de tienduizendste missie op Joegoslavië gevlogen. Naar eigen zeggen heeft ze in de bommencampagne de militaire capaciteit van Joegoslavië aanzienlijk verzwakt. De luchtverdediging zou nog slechts incidenteel in actie kunnen komen, de helft van de luchtvloot is vernietigd, aanvoerlijnen zijn doorbroken, kazernes, vliegvelden en communicatienetwerken vernield. Volgens Joegoslavië hebben de bombardementen inmiddels 517 burgers het leven gekost.

Deze week verschoven een paar zwaartepunten van de luchtacties: na in de eerste weken vooral militaire doelen te hebben aangevallen, nam de NAVO ook economische en zelfs politieke doelen onder vuur. De vernietiging van op één na alle Donaubruggen heeft de meest noordelijke regio van Joegoslavië, de Vojvodina, afgesloten van Servië. De handel van Joegoslavië met het buitenland is zo goed als volledig lamgelegd en de vernietiging van spoorwegen en bruggen heeft de binnenlandse commerciële activiteit aanzienlijk geschaad. De afgelopen dagen werden het hoofdkwartier van de regerende socialistische partij, de residentie van Milosevic en de Servische televisie gebombardeerd - om er de boodschap in te hameren dat ook de politieke zenuwcentra van het regime niet veilig zijn.

Tienduizend missies hebben nog steeds geen eind kunnen maken aan het vluchtelingendrama. De massale 'etnische zuivering' van Kosovo werd voortgezet en inmiddels zijn meer dan 600.000 Kosovaren naar de buurlanden verdreven en houden velen zich nog in de bergen van Kosovo schuil.

De NAVO maakt zich zorgen over uitbreiding van het conflict naar de buurlanden. Milosevic' plannen met Montenegro, de kritische zusterrepubliek van Servië, baren zorgen, zeker na de verdrijving, door het Joegoslavische leger, van de Albanese inwoners van vier dorpen in Montenegro (ten koste van zes levens), de pogingen van het leger de controle over de Montenegrijnse politie over te nemen en de bezetting van het Kroatische scheireiland Prevlaka, bij Montenegro. ,,Hij wil iets met Montenegro'', vermoedt een diplomaat. De vraag is eerder wanneer Milosevic toeslaat tegen het bewind van zijn critici in Montenegro dan óf hij het zal doen.

Zijn strategie is duidelijk: hij tovert verrassingen en provocaties uit de hoed om de buurlanden Montenegro, Macedonië en Albanië te destabiliseren en de NAVO te verrassen met moeilijke of zelfs onoplosbare problemen, in de vorm van onmogelijke aantallen vluchtelingen en grensprovocaties. ,,Joegoslavië wil ons de oorlog inzuigen'', klaagde woensdag president Gligorov van Macedonië.

Andere buurlanden worden inmiddels steeds nauwer bij de oorlog betrokken. De NAVO heeft Roemenië en Bulgarije gevraagd van hun luchtruim gebruik te mogen maken voor de luchtacties (Roemenië gaf die toestemming donderdag). Boekarest en Sofia werden daarmee voor het blok gezet: ze willen graag de NAVO ter wille zijn, maar jagen daarmee de eigen bevolking, die in hoge mate op de hand van de Servische geloofsgenoten is, tegen zich in het harnas. Tsjechië en Slowakije zijn eveneens nauwer bij het conflict betrokken: hun regeringen gaven de NAVO woensdag toestemming van hun luchtruim en spoorwegnet gebruik te maken voor de aanvoer van materieel en troepen, inclusief grondtroepen.

Voor al die tegemoetkomingen is een prijs gevraagd in de vorm van politieke, economische en militaire garanties. Of landen als Roemenië en Bulgarije die krijgen is nog de vraag. ,,Naarmate we meer van hen vragen, groeit de verplichting iets te doen als het moeilijk wordt'', zegt een diplomaat. ,,Het vraagt een zekere solidariteit.'' Maar op de vraag of dit militaire bescherming betekent, antwoordde NAVO-woordvoerder Jamie Shea: ,,Militaire bescherming van de NAVO is beperkt tot de lidstaten'', maar hun solidariteit ,,zal niet worden vergeten''. Overigens zijn Roemenië en Bulgarije, ondanks soortgelijke beloften, nooit gecompenseerd voor de gigantische verliezen die ze tussen 1993 en 1995 leden door de internationale sancties tegen Joegoslavië tijdens de oorlog in Bosnië.

De discussie over de inzet van grondtroepen - ,,the g-word'' heet het inmiddels op het NAVO-hoofdkwartier - is aanzienlijk geïntensiveerd, vooral onder druk van de Britse premier Blair. Werd aan het begin van de luchtactie nog volgehouden dat alleen troepen naar Kosovo worden gestuurd als er een ondertekend vredesakkoord was, nu is sprake van grondtroepen in een ,,omgeving die dat toestaat'' (permissive environment). Die ontstaat, in de woorden van een diplomaat, ,,als je maar lang genoeg bombardeert''. De zes maanden oude studies over de inzet van grondtroepen worden door de NAVO geactualiseerd. Toch houden NAVO-diplomaten vol dat de lidstaten nog niet toe zijn aan een besluit. ,,Grondtroepen nu is uitgesloten'', zegt een diplomaat. ,,De luchtcampagne duurt een maand en het gaat goed.'' De extra vliegtuigen die inmiddels zijn ingezet hebben volgens NAVO-woordvoerder Shea effect. ,,Het aantal doelen is verdubbeld, zelfs met slecht weer.''

Diplomatiek hebben NAVO-landen de afgelopen week weinig ondernomen in verband met de Kosovo-crisis. Na een poging Rusland achter de vijf eisen van de NAVO te krijgen ging de aandacht vooral uit naar de aanhoudende luchtaanvallen en naar de voorbereiding van de top in Washington. ,,We hebben gedacht aan een algemene resolutie van de VN- Veiligheidsraad'', zegt een diplomaat. ,,Maar daar wordt nu niet actief aan gewerkt, want de Russen zitten niet mee aan boord.'' Tegenover de Russische gezant Tsjernomyrdin stemde Milosevic donderdag in met ,,een internationale aanwezigheid'' in Kosovo onder VN-vlag, een concessie die ver af ligt van het eisenpakket van de NAVO. De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Igor Ivanov, presenteerde een dag eerder zes 'principes' voor een vredesregeling. Ook hij repte van een ,,internationale presentie'' in Kosovo die ,,aanvaardbaar moet zijn voor allen''. Tot nu toe is Belgrado mordicus tegen elke vredesmacht in Kosovo, onder welke vlag dan ook, en heeft de NAVO even hardnekkig vastgehouden aan een vredesmacht onder NAVO- leiding.

NAVO-militairen werken aan plannen om de aanvoer van olie naar Joegoslavië tegen te gaan. Terwijl opslagplaatsen en raffinaderijen de afgelopen weken werden gebombardeerd, ging de aanvoer via Montenegro gewoon door. ,,Voor Bar liggen nu tien tankers'', zegt een militair. Het gaat om ,,olietankers uit de hele wereld met schimmige vlaggen.'' Op de vraag waarom hierover niet eerder is gesproken, voor de bombardementen begonnen bijvoorbeeld, zegt hij: ,,We hadden gehoopt dat Milosevic onze boodschap snel zou begrijpen. Nu moeten we de wurgmethode toepassen.'' De EU doet mee, hoewel zij alleen de eigen lidstaten op hun olieleveranties aan Joegoslavië aanspreekt.

De luchtacties lijken Milosevic ook na een maand niet te deren: hij heeft zich in zijn eigen gelijk verschanst en er zijn geen signalen dat hij tot inbinden bereid is nu zijn land langzaam maar zeker kapot wordt geschoten. Integendeel. Als er een signaal is, dan dit: hoe meer aanvallen, hoe heldhaftiger het verzet.

Die mentaliteit hoeft overigens niet te verrassen. In alle aan de geschiedenis ontleende mythes en legenden die het Servische zelfbeeld bepalen is sprake van ongekende heroïek vanuit nederlagen - niet vanuit overwinningen: de nederlaag tegen de Turken op het Merelveld in Kosovo in 1389, de nederlaag tegen de Turken in de jaren negentig van de 17de eeuw (en de daaruit voortvloeiende 'Grote Migratie' van Serviërs uit Kosovo naar het noorden), de nederlagen tegen de Turken uit het begin van de 19de eeuw, de nederlaag tegen de Oostenrijkers in 1915 - het zijn allemaal absolute hoogtepunten, en géén dieptepunten, in de geschiedenis zoals de Serviërs die beleven. Hoe groter de nederlaag, hoe groter de heroïek. In de schaarse openbare uitingen van Milosevic klinkt die mentaliteit door. ,,Deze oorlog is een oorlog om ons eronder te krijgen. Maar de Serviërs koesteren de vrijheid en het vaderland meer dan wat dan ook en ze zullen ons ook dit keer niet verslaan'', zo zei Milosevic deze week in een vraaggesprek. Zoals de Servische schrijver Bora Cosic schreef: ,,Dit volk is trots. En het is vooral trots op zijn trots.''

NRC Webpagina's
23 APRIL 1999

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.