NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

EDO DIJKSTERHUIS
Bordewijk plukte de namen voor zijn romanpersonages simpelweg uit het telefoonboek. Hij zocht namen die door hun klank meteen een beeld van de mens opriepen.

De hoofdpersoon in Karakter heet Dreverhaven, een naam 'die klinkt als naderend onweer'. Dit onweer is ook af te lezen van het gezicht van Jan Decleir, die deurwaardeer Dreverhaven speelt in Mike van Diems verfilming van Bordewijks roman, die in drie delen wordt uitgezonden door de NPS. De machtige deurwaarder is de schrik van de arme Rotterdamse bevolking. Door neerstriemende regen en mistroostig vaal licht beent hij van de ene woningontruiming naar de andere.

Als Dreverhavens huishoudster Joba zwanger van hem blijkt te zijn en hem verlaat, richt de in zijn eer gekwetste deurwaarder zich op het dwarsbomen van hun onwettige zoon Jacob Willem. Deze zet op zijn beurt alles op alles om zich aan zijn lage milieu te ontworstelen. Jacobs maatschappelijke succes brengt hem echter in direct conflict met zijn autoritaire vader en een dramatische ontknoping blijft niet uit.

Daar waar Bordewijk de psychologische strijd tussen vader en zoon beschrijft in een compacte, franjeloze stijl, trekt Van Diem juist alle stylistische registers open. De debuterend regisseur probeerde de onderhuidse spanning van Bordewijks roman vooral te vangen in de visuele aankleding van het verhaal. Hij herschiep het Rotterdam van de jaren twintig door middel van zorgvuldig gekozen opnamelocaties in Wroclaw, Hamburg, Gent, Antwerpen en Den Haag. Honderden figuranten met handkarren, arbeiderspetten en filterloze sigaretten bevolken de grauwe achterbuurt waar de gevreesde Dreverhaven kantoor houdt. Een zilver-grijze filter voor de cameralens dompelt de stad in een bad van troosteloosheid.

Door deze enorme aandacht voor kostuums en decor raken de dramatische ontwikkelingen op het tweede plan. Aan de acteurs ligt dit niet. Decleir is met zijn vierkante gestalte en doorgroefde kop de belichaming van Dreverhaven en Betty Schuurman heeft aan een stuurse blik en zuinige woordenschat genoeg om te overtuigen als Joba. Alleen Fedja van Huts spel is te vlak om het innerlijke tumult van Jacob Willem in volle hevigheid weer te geven.

Het grootste manco van deze verfilming van Karakter schuilt niet in de acteerprestaties, maar in het scenario dat de acteurs niet toestaat om van hun personages daadwerkelijke karakters te maken; iets dat ironisch genoemd mag worden gezien de filmtitel. Net als het decor, waarvoor geld noch moeite is gespaard, valt Van Diems bewerking te mooi en te gestyleerd uit. Door het ingehouden psychologische duel tussen vader en zoon te voorzien van een gewelddadig slot zoals veel Amerikaanse actiefilms dat kennen, en een sentimentele epiloog in te lassen, ontdoet de regisseur Karakter van het schurende realisme dat Bordewijks roman juist zo indringend maakt.

Dat de film vorig jaar een Oscar voor beste buitenlandse film kreeg is niet verwonderlijk. Van Diem heeft Karakter vertaald naar voor Hollywood begrijpbare termen, waarin Dreverhaven een slechterik is die dood moet en het sombere slot blijkbaar niet zonder een snufje catharsis kon.

Karakter (Mike van Diem, Ned., 1997), Ned.3, 20.24-21.09u.