In: Het Ketelhuis, Amsterdam, Plaza Futura, Eindhoven

Het leven als performance

Door BIANCA STIGTER
Het was, geloof ik, bij een film van de Amerikaanse campregisseur John Waters dat er in de bioscoop geurkaartjes werden uitgedeeld. Je moest op zekere momenten tijdens de vertoning op je kaartje krassen om te ruiken wat je zag.

De film Balkan Baroque heeft zo'n kaartje niet nodig om odorama te zijn. Marina Abramovic verslindt in deze documentaire met schil en al een rauwe ui en ik draaide mijn hoofd van het scherm weg omdat ik, heel even, ui meende te ruiken. Waar kwam die geur vandaan? Hij kon alleen maar van het doek komen, waar een beeld zo sterk was dat het zich kon omzetten in een geur.

Balkan Baroque biedt, naast dit korte moment van synesthesie, meer merkwaardige ervaringen, waarvan de merkwaardigste is dat je iemand ziet die verliefd is op zichzelf. IJdelheid is in Balkan Baroque een beste eigenschap. De film is een documentaire over Marina Abramovic, de in 1946 in Belgrado geboren, in Amsterdam wonende kunstenaar die samen met haar partner Ulay in de jaren zeventig een aantal van de sterkste performances deed die deze tak van kunst heeft opgeleverd; intense demonstraties van uithoudings- en incasseringsvermogen, gestileerde versies van de manier waarop lichamen elkaar willen of kunnen gebruiken. In 1988 ging het tweetal uit elkaar en performde Abramovic alleen verder, waarbij ze zich steeds meer de allures van een filmster aanmat. Ook daarover heeft ze indringende, spottende performances gemaakt, zoals 'Art must be beautiful, artist must be beautiful', waarbij de ster onder het herhalen van deze woorden tot bloedens toe haar haar borstelt.

De documentaire Balkan Baroque is gebaseerd op een avondvullende voorstelling van de kunstenares waarin ze op een geluidsband afgemeten haar cv opsomt en delen van oude performances herneemt. Voor de film zijn ook een aantal performances met Ulay opnieuw geënsceneerd, die helaas slap afsteken bij de originele uitvoeringen zoals die op video zijn vastgelegd. In de film, geregisseerd door de in films over kunstenaars gespecialiseerde Fransman Pierre Coulibeuf, zijn voorts min of meer documentaire beelden van Abramovic opgenomen. Ze overlegt met assistenten, dweilt de trap, doet in de polder fitness oefeningen. Ook dit dagelijks werk wordt bij Abramovic performance. Zij gebruikt de camera als spiegel, maar zo lachwekkend als de meeste mensen zouden worden als we hen jurken zouden zien passen of mooi een sigaret zien roken, wordt zij niet - Abramovic is zo bedreven in het stileren van zichzelf dat het eerder bewonderenswaardig wordt.